Tritlen (O3), potocznie zwany ozonem, jest gazem nietrwałym. Jego cząsteczka jest bardzo niestabilna i ma krótki czas połowicznego rozpadu. Składa się z trzech atomów tlenu. W naturze cząsteczka taka powstaje podczas wyładowań elektrycznych w wyniku rozpadu i ponownego połączenia się cząsteczek tlenu według schematu 3O2→2O3, np. w efekcie niektórych reakcji chemicznych (m.in. pod wpływem promieni słonecznych UV, podczas burz). Charakterystyczny dla obecności tego gazu jest jego „świeży” zapach. Ozon może być także wytwarzany sztucznie. Służą do tzw. ozonatory.
Zastosowanie
Ze względu na silnie dezynfekujące i „odświeżające” działanie ozonu w fazie gazowej i w postaci roztworów wodnych, jest on stosowany do oczyszczania atmosfery i dezynfekcji. Jego właściwości są wykorzystywane m.in. do oczyszczania ścieków komunalnych i wody pitnej, dezynfekcji basenów, w przemyśle spożywczym do dezynfekcji urządzeń i pomieszczeń, a w papierniczym i tekstylnym – do utleniania ścieków. Właściwości ozonu są wykorzystywane także w przechowalnictwie owoców i warzyw. Zabija on bowiem bakterie, zarodniki grzybów oraz neutralizuje substancje chemiczne.
Stosowany w przechowalnictwie:
- hamuje rozwój chorób przechowalniczych,
- przedłuża trwałość produktów,
- obniża produkcję etylenu (C2H4; gazu wydzielanego przez owoce i warzywa, który przyspiesza ich dojrzewanie i starzenie się).
Ozon może być generowany w magazynach, gdzie przechowywane są owoce, oraz w halach, gdzie są sortowane i pakowane. Ponadto generatory ozonu umieścić można w samochodach dostawczych, którymi towary są przewożone na dalekie odległości. Dzięki temu można wydłużyć trwałość pozbiorczą i zachować wysoką jakość owoców. Oprócz działania antygrzybicznego i bakteriobójczego, ozon eliminuje też nieprzyjemne zapachy m.in. w halach, magazynach, komorach przechowalniczych i wnętrzach samochodów dostawczych.
Generatory ozonu mogą być urządzeniami przenośnymi lub montowanymi na stałe w pomieszczeniach. Na krajowym i zagranicznych rynkach urządzenia generujące ozon oferuje kilka firm.
Oferta rynkowa
Firma Trioxygen specjalizuje się w projektowaniu i wykonywaniu instalacji do ozonowania owoców w chłodniach, przechowalniach oraz w naczepach transportowych. Oferuje generatory ozonu o wydajności 5–40 g/godz. W większości są to urządzenia przenośne. Jak informował Grzegorz Chojnacki (fot. 1) z firmy Trioxygen, do oczyszczenia pomieszczenia o kubaturze 100 m3 proponowane jest urządzenie o wydajności 5 g/godz., co oznacza, że w ciągu godziny wytwarza 5 g O3, natomiast w pomieszczeniu o kubaturze 1000 m3 najlepiej użyć urządzenia o wydajności 40 g/godz.
Ponadto firma Trioxygen, w porozumieniu z niemieckim przedsiębiorstwem Dräger, może dostarczyć cały system ozonowania z automatycznym sterowaniem stężenia tego gazu, np. w komorach chłodniczych. Instalacje systemów umożliwiają wytwarzanie ozonu zarówno z powietrza, jak i z tlenu. Sterowniki pozwalają na automatyczne utrzymywanie zadanego stężenia ozonu w pomieszczeniu, a wizualizacja pomiarów z kilku pomieszczeń może znaleźć się na jednym panelu dotykowym. Firma oferuje również mierniki do pomiaru stężenia ozonu w pomieszczeniu. Urządzenia przenośne (fot. 2) pracują z dokładnością 3 w powietrzu wdychanym przez 8 godz.) informuje sygnalizator.
Technologię ozonowania pomieszczeń, w których przechowuje się owoce i warzywa, m.in. komór przechowalniczych czy samochodów transportowych, oferuje też firma BioFresh, a jej urządzenia na polski rynek wprowadziło przedsiębiorstwo Thermolux z Raszyna. Jedną z propozycji są jednostki dezynfekujące DCU (fot. 3), które można wykorzystać do odkażania ozonem magazynów, komór w chłodniach i przechowalniach, a także kontenerów na samochodach i naczepach chłodniczych do przewozu owoców. Urządzenie to wytwarza ozon o wysokim stężeniu i może stanowić alternatywę dla środków chemicznych używanych do odkażania pomieszczeń oraz plastikowych i drewnianych skrzyniopalet. Jak informował Marek Baraniak z firmy Thermolux, obecnie w sprzedaży są dwa typy jednostek dezynfekujących: o wydajności 12 i 24 g O3/godz.
Firma dostarcza także system ozonowania MS (ang. multistore system), który jest zbudowany z kilku modułów i pozwala na obsługę od jednej do kilkunastu komór przechowalniczych. Składa się ze sterownika wielokomorowego (1–8 komór), generatora ozonu oraz koncentratora tlenu (fot. 4). W komorze są jeszcze (niewidoczne na zdjęciach) dwa czujniki stężenia ozonu, jeden roboczy, który podaje odczyt stężenia do sterownika, a drugi kontrolno-awaryjny. W tym systemie rurkę teflonową doprowadzającą ozon do komory prowadzi się przez wentylatory chłodnicy, tak aby podczas jej pracy (dozowanie ozonu jest z nią skorelowane) ozon był doprowadzany do wszystkich zakamarków komory.
Prostszym rozwiązaniem jest OZ 80 – urządzenie dedykowane do małych komór chłodniczych i samochodów-chłodni, które ma wbudowany zegar do programowania czasu pracy. Wytwarzana ilość ozonu jest ściśle powiązana z przechowywanymi lub przewożonymi partiami świeżych owoców i warzyw.
Główną działalnością firmy Termo Koncept z Jasieńca jest projektowanie, dostawa i montaż urządzeń technologicznych do przechowywania owoców i warzyw. Firma prezentowała na targach markę ozoneFlexTM – kompleksowe rozwiązanie w dziedzinie technologii ozonowania. Linia produktów ozoneFlexTM zawiera urządzenia mobilne oraz stacjonarne, dostępne w wielu wersjach, w zależności od potrzeb technologicznych i wymagań klienta. Przykładowy zestaw ozoneFlexTM w wersji mobilnej składa się z generatora ozonu wymaganej mocy oraz adekwatnych do zapotrzebowania klienta modułów: układu pomiarowego, układu dezaktywującego ozon czy systemu sterowania.
OzoneFlexTM to również rozwiązania stacjonarne, gdzie można kontrolować stężenie ozonu w wielu komorach i zarządzać nimi indywidualnie. Mogą one służyć np. do sanityzacji wody i być skompletowane z systemem monitoringu oraz dawkowania ozonu. Jak informował Paweł Rachwał z Termo Koncept, podstawą do uzyskania bardzo dobrych warunków przechowywania jest znajomość technologii i właściwy dobór wszystkich elementów składowych tj. chłodnictwa, kontrolowanej atmosfery, nawilżania, ozonowania. – Nasza firma bazuje na wiedzy wielu ośrodków naukowych i jest w stałym kontakcie ze swoimi klientami. Dzięki temu stale się rozwijamy i możemy proponować najnowsze technologicznie rozwiązania. Bardzo dużo uwagi przykładamy do kwestii energooszczędności i jakości przechowywanych produktów – podkreślali podczas targów Marcin Mantojfel (fot. 5) i P. Rachwał.
Artykuł pochodzi z numeru 5/2016 “Informatora Sadowniczego”
