Maszyny i urządzenia do precyzyjnego nawożenia ziemniaków

Nawożenie rzędowe ziemniaków umożliwia wykorzystanie do 95% składników mineralnych zawartych w wysianych nawozach. Oznacza to lepsze odżywienie roślin i w efekcie większe plony oraz zmniejszenie kosztów produkcji.

Mineralne nawożenie ziemniaków jest bardzo ważnym czynnikiem decydującym o wysokości plonu oraz jego jakości, a tym samym o opłacalności produkcji. W uprawie ziemniaków ważną rolę odgrywa również jesienne nawożenie obornikiem – zwykle w dawce 30–35 t/ha oraz przyoranych nawozów zielonych lub rozdrobnionej po kombajnie słomy z dodatkiem azotu. Nawożenie to wpływa na poprawę kultury gleby, zwiększa zawartość próchnicy i możliwość magazynowania wody. Nawozy te są źródłem makro- i mikroskładników korzystnie oddziałujących na plony, ich jakość, walory smakowe ziemniaków i trwałość przechowalniczą.

Zapotrzebowanie na składniki mineralne

Ziemniaki do wytworzenia plonu 40 t/ha potrzebują ok. 200 kg N, 60 kg P₂O₅, 300 kg K₂O, 44 kg CaO, 24 kg MgO oraz niewielkich ilości mikroskładników. Przy wyższym plonie z hektara ilość pobieranych składników odżywczych jest proporcjonalnie wyższa. Z obornika przyoranego jesienią w dawce ok. 30 t/ha lub poplonów zielonych (łubin, gorczyca, seradela, facelia, peluszka), ziemniaki wykorzystują w pierwszym roku do 50 kg N, a z obornika przyoranego wiosną tylko 15–20 kg N/ha. Przy ustalaniu potrzeb nawozowych należy uwzględnić, że wykorzystanie azotu w sezonie wegetacji, z nawozów mineralnych stosowanych tradycyjnie rzutowo, wynosi przeciętnie 55–65%, a w latach suchych 40–50%.

Aby poprawić wykorzystanie składników pokarmowych z przyoranego poplonu i obornika można zastosować oprysk użyźniaczem glebowym UGmax w dawce 0,9 l/ha przed wykonaniem jesiennej orki lub wiosną przed uprawą gleby i sadzeniem. Wyniki doświadczeń wskazują, że zastosowany wiosną pod ziemniaki na przyoranych poplonach zielonych, przy średnim poziomie nawożenia mineralnego w dawce 240 kg NPK użyźniacz glebowy UGmax powoduje zwiększenie plonu handlowego o 4,7 t/ha, tj. 15,1% i plonu bulw dużych o 4,3 t/ha, tj. 20,3%.
Ziemniaki poza nawożeniem azotem wymagają także odpowiedniego nawożenia fosforem i potasem. Przy nieznanej zasobności gleby w fosfor i potas zastosować należy ogólne zasady nawożenia ziemniaków przyjmując następujące proporcje makroskładników N:P:K:

• 1:0,5–1,0:1,5–2,0 dla ziemniaków jadalnych i nasiennych,

• 1:0,5–1,0:1,2–1,5 dla ziemniaków skrobiowych i do przetwórstwa spożywczego.

Ustalając poziom nawożenia pod ziemniaki, najlepiej jednak dostosować dawki nawożenia fosforowego i potasowego do aktualnej zasobności gleby. Pozwala to racjonalizować nawożenie i zmniejszyć istotnie koszty produkcji ziemniaka.

Nawożenie rzędowe efektywniejsze

Wykorzystanie przez rośliny nawozów wysiewanych rzutowo jak już wspomniano jest ograniczone i wynosi przeciętnie od 55 do 65%. Lepsze efekty osiąga się wysiewając rzutowo nawozy wieloskładnikowe nowej generacji, których przyswajalność przy tym sposobie stosowania sięga 70–80%. Nawozy te składają się z granulek o jednakowej wielkości z zawartością makro- i mikroelementów oraz stabilizatorem formy amonowej azotu wpływających na spowolnienie aktywności bakterii odpowiedzialnych za nitryfikację azotu. W rezultacie okres uwalniania i udostępniania azotu do roztworu glebowego skąd pobierają go rośliny zostaje wydłużony nawet do 120 dni. Uzyskuje się zmniejszenie strat azotu w wyniku wymywania, dzięki czemu można obniżyć dawkę zastosowanego nawozu w stosunku do zaleceń odmianowych. Poza tym niektóre nawozy mają większą zawartość potasu i w pełni rozpuszczalnego w wodzie fosforu oraz niezbędne mikroskładniki wpływające na lepszą trwałość przechowalniczą bulw.

Dużo lepsze wykorzystanie składników mineralnych, sięgające nawet 90–95% stwierdzono doświadczalnie przy zastosowaniu precyzyjnego, rzędowego wysiewu nawozu bezpośrednio do redlin podczas sadzenia ziemniaków. Przy tym sposobie wysiewu można zmniejszyć dawki nawozów o 30–40%, uzyskując takie same plony ziemniaków. Nawóz umieszczany jest podczas sadzenia z obu stron sadzeniaka i przy dostatecznej ilości opadów rozprzestrzenia się w pobliżu rozrastającego się systemu korzeniowego rośliny. Doświadczenia porównawcze rzędowego nawożenia mocznikiem z dotychczasowym, tradycyjnym systemem rzutowym przy tej samej dawce nawozu wykazały zwiększenie plonu handlowego ziemniaka przeciętnie o 17,8% ,a plonu bulw dużych o 22,2% (tabela).

Wpływ rzędowego nawożenia mocznikiem na plony ziemniaków i zawartość skrobi w bulwach

Jeszcze lepsze efekty produkcyjne uzyskuje się, stosując do rzędowego wysiewu, do redlin, nawozy wieloskładnikowe nowej generacji zamiast mocznika. Warto jednak podkreślić, że korzyści płynące z lokalizacji nawozu przy sadzeniakach są mniejsze, gdy w okresie przed zwarciem rzędów występuje susza. Umieszczone precyzyjnie nawozy ujemnie wpływają na wielkość systemu korzeniowego i rośliny w przypadku suszy bardziej odczuwają braki wody, które ograniczają wzrosty stolonów i liczbę bulw.
Zalety precyzyjnego, rzędowego nawożenia ziemniaków podczas sadzenia to:

*dostarczenie niezbędnej ilości składników pokarmowych w pobliże systemu korzeniowego,

*większe wykorzystanie składników i ograniczenie zanieczyszczenia środowiska,

*możliwość zmniejszenia dawek nawożenia mineralnego,

*zmniejszenie kosztów nawożenia i nakładów pracy na produkcję ziemniaka,

*znaczny wzrost plonów i zwiększenie udziału bulw dużych do przetwórstwa oraz zwiększenie zawartości skrobi,

*poprawa jakości bulw i ich trwałości przechowalniczej.

Zaplecze techniczne

W Polsce dostępne są sadzarki łańcuchowo-czerpakowe i taśmowo-czerpakowe do precyzyjnego rzędowego nawożenia i sadzenia dla małych i dużych plantacji  

Producenci sadzarek krajowych i importowanych mogą na zamówienie dostarczyć wersje tych urządzeń wyposażonych w dozowniki lub siewniki do nawożenia rzędowego. Dozowniki do nawożenia ziemniaków mogą być nabudowane z przodu lub z tyłu na sadzarkach i umożliwiają wysiew określonych dawek nawozów granulowanych podczas sadzenia. Zespół wysiewający nawozy typu kołeczkowego lub ślimakowego napędzany jest z osi kół sadzarki przez przekładnię zębowo–łańcuchową. Regulowanym otworem podającym nawóz przechodzi przewodami do redlic wygarniających sadzarki, wysypuje się tuż przed lemieszem redlicy, która żłobiąc rowek na określoną głębokość przykrywa ziemią wysiany nawóz, a po wysadzeniu ziemniaków talerze lub obsypniki zagarniające tworzą redlinę. Takie rozwiązanie techniczne jest najczęściej stosowane w krajowych 2-rzędowych sadzarkach taśmowo-czerpakowych i łańcuchowo-czerpakowych. W niektórych sadzarkach zagranicznych siewniki nawozowe znajdują się z przodu sadzarki i są z nią zagregatowane na stałe (Grimme, Cramer i Kverneland). Napęd zespołu wysiewającego przekazywany jest z osi sadzarki przez przekładnię zębowo-łańcuchową. Regulację dawki nawozu ustawia się precyzyjnie na przekładni zębowej. Nawóz podawany jest do krótkich przewodów skąd kierowany jest do redliczek pracujących na głębokości 6–8 cm, ustawionych w odstępie 10–15 cm od siebie. Redlice sadzarki wygarniają w glebie bruzdę do sadzeniaków, zasypując umieszczone nawozy, a następnie talerze zagarniające tworzą redliny. Wysiane nawozy znajdują się w glebie w odległości 5–8 cm z obu stron sadzeniaka na tej samej głębokości.

Warto pamiętać, że stosowanie nawozów jednoskładnikowych i kilkukrotny przejazd ciągnika po uprawionej glebie powoduje zniszczenie struktury gruzełkowatej i pogarszanie się stosunków wodno-powietrznych gleby, co utrudnia prawidłową wegetację roślin. Zwiększają się nakłady pracy i zużycie paliwa, zmniejsza natomiast opłacalność uprawy.

W niekorzystnych warunkach glebowych i klimatycznych (niskie pH gleby i susza) bardzo efektywne jest interwencyjne dolistne nawożenie ziemniaków. Do dolistnego nawożenia ziemniaków może być stosowany kilkukrotnie mocznik z dodatkiem siarczanu magnezu w dawkach 20–30 kg/ha rozpuszczony w 300–400 l wody i dolistne nawozy mikroelementowe.

prof. dr hab. Kazimierz Jabłoński

Politechnika Koszalińska

Artykuł pochodzi z archiwalnego wydania miesięcznika Warzywa

Prenumerata: Warzywa