W Gorysławicach o odmianach, nawożeniu i ochronie czosnku

Winiary, Wola Zagojska, Krzyżanowice, Skotniki – to miejscowości w powiecie pińczowskim (woj. świętokrzyskie) słynące z uprawy warzyw, głównie czosnku, którego produkcja budzi coraz większe zainteresowanie, także osób do tej pory nie uprawiających tego gatunku. Trend ten odzwierciedlała wysoka frekwencja producentów warzyw obecnych na szkoleniu zorganizowanym 15 września przez firmy Intermag i Krakowską Hodowlę i Nasiennictwo Ogrodnicze Polan w Gorysławicach.

Spotkanie w całości poświęcone było uprawie czosnku, najwięcej uwagi skupiono na odmianach i nawożeniu oraz ochronie tego gatunku przed nicieniami.

Szerokie zastosowanie

-Czosnek (Allium sativum) pochodzi z Azji Środkowej. Wykorzystywany jest nie tylko jako roślina przyprawowa, ale też lecznicza, ponieważ zawiera naturalne antyoksydanty, flawonoidy, witaminy (C, B1, B2, B3, E, PP), składniki mineralne (magnez, wapń, żelazo, cynk, selen) oraz związki siarki. Te ostanie nadają mu osty smak i silny, intensywny zapach; po uszkodzeniu ściany komórkowej – roztarciu ząbka czosnku wydzielana jest allicyna, będąca wskaźnikiem świadczącym o właściwościach leczniczych rośliny – informowała Magdalena Słowiak z KHiNO Polan. Czosnek już w starożytności stosowany był w lecznictwie. Roślina ta wykazuje działanie: ● przeciwzapalne; ● antywirusowe; ● antymiażdżycowe; ● antyoksydacyjne; ● przeciwgrzybicze. Ponadto: ● obniża ciśnienie tętnicze krwi; ● wpływa korzystnie na funkcjonowanie przewodu pokarmowego; ●pomaga w ochronie przed zawałem serca; ● neutralizuje toksyny; ● stanowi naturalny antybiotyk.

Jaką odmianę wybrać?

-Firma KHiNO Polan, właściciel 103 odmian warzyw i 147 odmian roślin ozdobnych (z kwiatów) jest jedyną polską spółką handlowo-nasienną zajmującą się hodowlą twórczą i zachowawczą czosnku – podkreśliła M. Słowiak. Przedsiębiorstwo jest właścicielem 4 odmian ozimych czosnku i jednej odmiany jarej. Hodowlę czosnku firma rozpoczęła w Polsce w latach 70-tych XX w. w oparciu o kolekcję ekotypów uprawnych, form półdzikich i dzikich przywiezionych do Polski z Uzbekistanu i Kazachstanu. Na podstawie wieloletnich doświadczeń wytypowano obiekty do hodowli twórczej.

Charakterystyka odmian czosnku z oferty KHiNO Polan

Klimat i gleba

Prelegentka informowała także o wymaganiach klimatycznych i glebowych czosnku. Jego uprawie – tworzeniu dużych główek, a co za tym idzie osiąganiu wysokiego plonu – sprzyja wczesna i chłodna wiosna i dostateczna ilość opadów (potrzeby wodne czosnku przekraczają 350 mm wody w sezonie uprawowym) oraz ciepłe lato. Największe plony uzyskuje się na glebach żyznych, próchnicznych, utrzymanych w dobrej kulturze i o dobrej pojemności wodnej. W uprawie należy unikać stanowisk zagłębionych, podmokłych, oraz gleb lekkich. Najlepsze stanowiska do uprawy czosnku to: ● po zbożach (oprócz owsa); ● po koniczynie, facelii, lucernie, gorczycy; ● po warzywach: pomidorach, fasoli, ogórkach. Ważna jest także izolacja uprawy od innych upraw czosnku lub roślin cebulowych (odległość między stanowiskami powinna wynosić ok. 500 m), ponieważ zapobiega to przenoszeniu chorób wirusowych.

Sadzenie, pielęgnacja, zbiór

-Materiał do sadzenia powinien pochodzić z plantacji kwalifikowanych, wtedy mamy pewność, że odmiana jest oryginalna, a materiał jest zdrowy – wolny od chorób i szkodników, odwirusowany. Odmiany są selekcjonowane także pod kątem ich przydatności do warunków klimatycznych Polski – informowała M. Słowiak. Zbiór czosnku z plantacji KHiNO, z których pozyskiwany jest materiał sadzeniowy wykonywany jest głównie ręcznie przy minimalnym użyciu maszyn rolniczych (ma to na celu minimalizację strat wynikających z uszkodzeń ząbków). Kolejno materiał ten jest sortowany: ● klasa I − średnica główek powyżej 5 cm; ● klasa II − średnica główek od 4 do 5 cm.

-Przygotowując ząbki do sadzenia, warto podzielić je na frakcje i najlepiej sadzić tylko ząbki większe od 3 g. Odmiany ozime należy sadzić na głębokości 5−8 cm (przy ściółkowaniu 5 cm), z kolei jare – na głębokości 3−5 cm – podkreślała M. Słowiak. Wśród sposobów sadzenia prelegentka wymieniła: ● rzędowy (rozstawa 45−50 cm);●  pasowo-rzędowy (4 rzędy co 30 cm, odstęp między pasami 54 cm); ● rozstawa w rzędzie co 6 cm (odmiany jare) i co 10 cm (odmiany ozime). Omawiając zabiegi pielęgnacyjne M. Słowiak zwróciła uwagę na: ● nawadnianie (podczas suszy, nie później niż 2 tygodnie przed zbiorem); ● spulchnianie gleby (nie głębsze niż 3 cm); ● usuwanie pędów kwiatostanowych; ● ściółkowanie (słoma, przekompostowane liście). Prelegentka informowała też o zagrażających uprawie czosnku agrofagach i możliwościach ich zwalczania.

Odmiany ozime czosnku dojrzewają w lipcu, a oznaką dojrzałości zbiorczej jest ok. 40% zaschniętych liści. Z kolei zbiór czosnku z wiosennego sadzenia ma miejsce w sierpniu (dojrzewa on ok. 3 tygodnie później niż czosnek ozimy). Symptomami wskazującymi na osiągnięcie fazy dojrzałości zbiorczej przez jare odmiany czosnku jest brązowienie liści i szyjki, 50% roślin z załamanym szczypiorem oraz obecność 5−6 zielonych liści. Główki po wykopaniu powinny być okryte 3−5 łuskami.

Potrzeby pokarmowe

Jan Wcisło, reprezentujący firmę Intermag prezentował informacje dotyczące nawożenia i ochrony czosnku przed nicieniami. Jak informował prelegent optymalna zawartość składników pokarmowych dla czosnku (w mg/dm³ gleby) wynosi: ● 90−100 N-NO₃; ● 60−70 P; ● 1000−1200 Ca; ● 150−170 K; ● 50−60 Mg. Podstawowym warunkiem skuteczności nawożenia i zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe jest optymalny odczyn gleby, który dla czosnku wynosi od 6 do 7,5 w glebach mineralnych oraz od 5,5 do 6 w glebach torfowych. Gleby mineralne o pH niższym niż 6,0 należy wapnować. Przy braku analiz chemicznych oraz nieznanej zasobności gleby w poszczególne składniki pokarmowe zaleca się dla czosnku następujące dawki składników: ● 120−150 kg/ha N; ● 100−150 kg/ha P₂O₅; 150−200 kg/ha K₂O.

Żywienie pozakorzeniowe

-Oprócz nawożenia doglebowego istotne znaczenie ma żywienie pozakorzeniowe warzyw – informował J. Wcisło. Należy je wykonywać, gdy: ● w niektórych fazach rozwojowych roślin składniki pokarmowe pobierane są szczególnie intensywnie i system korzeniowy nie zawsze może zaspokoić całe zapotrzebowanie; ● roślinom zagraża niedobór składników pokarmowych w okresie ich największych potrzeb, a może zjawisko to wystąpić nawet na glebach zasobnych, szczególnie w okresie braku opadów lub ich nadmiaru czy niskiej temperatury; ● w okresach stwierdzenia wyraźnych niedoborów któregoś ze składników pokarmowych (dokarmianie interwencyjne); ● dla poprawienia wielkości plonu, pomimo nie występowania niekorzystnych warunków (dokarmianie profilaktyczne); ● w okresach możliwości kształtowania jakości plonu.

Zabiegi żywienia pozakorzeniowego należy wykonywać przy wilgotności powietrza wynoszącej 60−80% (dopuszczalna 40%) oraz w temperaturze powietrza wynoszącej ok. 15−16ºC (dopuszczalna do 25ºC). Temperatura cieczy użytkowej nie powinna wynosić mniej niż 12ºC (należy dostosować temperaturę cieczy użytkowej do temperatury powietrza), a jej ilość powinna być dostosowana do techniki oprysku. Aby zapobiec fitotoksyczności oraz zapewnić szybkie i efektywne pobieranie składników pokarmowych ważne jest odpowiednie stężenie roztworu oraz termin wykonywania zabiegów (najlepiej wieczorem lub wcześnie rano). Należy unikać również efektu znoszenia i nie wykonywać aplikacji przy silnym wietrze.

Na dobry start

Jak informował J. Wcisło firma Intermag oferuje oparte na produktach firmy programy nawożenia rożnych gatunków warzyw, na początku przyszłego roku ukaże się program nawożenia czosnku. Prelegent podał zalecenia dotyczące nawożenia czosnku, polecając stosowanie na początku sezonu wegetacyjnego preparatu Rootstar, o działaniu biostymulującym, aktywującym wytwarzanie auksyn przez rośliny. Rootstar stosuje się we wczesnych fazach rozwojowych (1−2 liści) w dawce 0,8 l/ha, celem zabiegu jest poprawa ukorzeniania się roślin, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego – informował J. Wcisło. Proces rozwoju wzrostu i rozwoju korzenia jest stymulowany dzięki synergistycznemu współdziałaniu cynku i auksyn, co intensyfikuje podziały komórkowe i indukuje tworzenie korzeni przybyszowych i bocznych oraz włośników.

Makroelementy

Prelegent zwrócił także uwagę na potrzebę stosowania nawozów NPK, polecając preparaty z serii Plonvit (w tym Plonvit Phospho – z przewagą fosforu, Plonvit Kali z przewagą potasu, Plonvit Opty – zrównoważony, Plonvit Micro – z przewagą azotu) Produkty z tej serii dostępne są w formie krystalicznej i płynnej. Te w formie płynnej zawierają także aminokwasy przez co składniki pokarmowe są łatwiej pobierane przez rośliny.

-Deficyt makroelementów, w tym potasu uwidacznia się na starszych liściach w postaci ich żółknięcia, zasychania, a nawet zamierania – objawy uwidaczniają się głównie w okresach niedoboru wody, gdy roślina nie może pobrać z gleby także potasu. W takich sytuacjach polecam zastosowanie produktu Plonvit Kali (forma krystaliczna) w dawce 3−5 kg/ha lub Plonvit Quality w dawce 8 l/ha – informował prelegent.

Mikroelementy

-Zdarza się, że skupiamy się na makroelementach (azot, fosfor, potas) zapominając o mikroelementach, a odgrywają one istotną rolę w uprawie czosnku, który wykazuje wysokie zapotrzebowanie na mangan, miedź oraz bor. Objawy niedoboru manganu i miedzi widoczne są na najmłodszych i środkowych liściach w postaci ich żółknięcia, brązowienia i zamierania. W uzupełnianiu niedoborów mikroskładników polecam produkty z serii Mikrochelat, teraz także dostępne pod postacią ultragranulatu, którego produkcję rozpoczęliśmy w 2015 r. – informował J. Wcisło. Deficyt boru w uprawie czosnku objawia się zamieraniem stożka wzrostu roślin, nieodpowiednią twardością ząbków czosnku. W celu zapobiegania deficytom boru prelegent polecał Bormax, płynny skoncentrowany nawóz zawierający bor w formie organicznej.

Czosnek wykazuje duże zapotrzebowanie na siarkę (30−40 kg/ha), która warunkuje intensywny zapach, smak oraz wytwarzanie allicyny. Do uzupełniania deficytu siarki, ale też magnezu można wykorzystać produkt Mikrokomplex wzbogacony również w inne mikroelementy (bor, miedz, mangan, molibden, cynk). Stosuje się go w dawce 5−6 kg/ha.

Biostymulacja

J. Wcisło zalecał także stosowanie stymulatorów wzrostu – produktów Optysil i Tytanit. Pierwszy z wymienionych, zawierający związki krzemu zwiększa tolerancję roślin na niekorzystne warunki uprawowe (susza i stresy abiotyczne); ogranicza wpływ stresu biotycznego powodowanego przez agrofagi; stymuluje wzrost korzeni młodych roślin; poprawia plonowanie, jakość i właściwości plonu. Z kolei Tytanit (bazujący na jonach tytanu) aktywuje i wzmacnia w roślinach naturalne procesy fizjologiczne, zwiększa odporność na niekorzystne warunki uprawy, wspomaga regenerację po wystąpieniu warunków stresowych. Także w kontekście wystąpienia warunków stresowych, jak gwałtowne spadki temperatury, gradobicie prelegent polecał stosowanie preparatu na bazie aminokwasów – Microfert.

Nicienie – narastający problem

Spośród ok. 8000 gatunków nicieni, aż 10% to szkodniki roślin. Większość gatunków atakuje system korzeniowy, tylko nieliczne zasiedlają systemicznie nadziemne części roślin. Ich żerowanie objawia się uszkodzeniami mechanicznymi roślin i powstawaniem różnych typów wyrośli. Nicienie mogą być także wektorami wirusów, grzybów i bakterii. Ponadto miejsca żerowania tych szkodników na roślinach stanowią wrota zakażenia dla patogenów, przede wszystkim grzybowych.

Wśród nicieni jednym z najbardziej uciążliwych szkodników polifagicznych jest niszczyk zjadliwy. Atakuje on głównie cebulę i czosnek, ale też w mniejszym stopniu bób, bobik, seler, pietruszkę i ziemniaki oraz 400 innych gatunków roślin. Nicień ten rozwija się i żeruje wewnątrz tkanki miękiszowej korzeni, cebul i liści a w miarę niszczenia tkanek, przenosi się na nowe, zdrowe, części rośliny. Jeśli występuje w dużym nasileniu może zniszczyć znaczną część uprawy.

Niszczyk na czosnku

Osobniki niszczyka zjadliwego z gleby wnikają przez piętkę główki czosnku do innych części podziemnych rośliny. Wraz ze wzrostem rośliny i postępującym rozkładem uszkodzonych tkanek nicienie przemieszczają się do zdrowych części rośliny, w tym także do liści i pędów nasiennych. Rozwój niszczyka rozpoczyna się w temperaturze 4°C, a przebiega optymalnie w temperaturze od 13°C do 18°C. W takich warunkach rozwój jednego pokolenia trwa 17−23 dni. W ciągu roku niszczyk wydaje kilka pokoleń.

Objawy żerowania niszczyka w uprawie czosnku: ● rośliny są zahamowane we wzroście; ● liście żółkną i zasychają, nie ulegają jednak deformacji jak w przypadku cebuli; ●silnie uszkodzona główka czosnku pęka – poczynając do piętki; ● system korzeniowy zanika a ząbki rozpadają się jeszcze w glebie; ● przy małej liczebności populacji nicieni objawy żerowania widoczne są dopiero w trakcie przechowywania w postaci „próchnienia” główek; ● przy dużym porażeniu rośliny zamierają nie wydając plonu

-Przy dużym nasileniu występowania nicieni można stosować fumigaty glebowe. Warto jednak ograniczać populacje szkodnika poprzez stosowanie preparatów biologicznych, takich jak Bactim Receptor. Produkt, w dawce 2 kg/ha stosuje się: ● jesienią przed sadzeniem ząbków; ● wiosną po ruszeniu wegetacji i ● 30 dni od drugiego zabiegu. Preparatem należy opryskać glebę, a potem zmieszać go z glebą – informował J. Wcisło, zaznaczając również − w początkowych latach stosowania produktu warto zastosować większą dawkę (2 kg/ha), a w kolejnych gdy już populacje pożytecznych grzybów zwiększą swoją liczebność dawkę można zmniejszyć. Preparat Bactim Receptor zawiera grzyby mikoryzowe, saprofityczne i promieniowce, które produkują związki biorące udział w procesach związanych z intensywnym wzrostem systemu korzeniowego i pogrubieniem warstwy ściany komórkowej kory korzeni. Stosowanie preparatu: ● ogranicza porażenia systemu korzeniowego przez nicienie i inne fitopatogeny; ● zapewnia dynamiczny rozwój systemu korzeniowego i lepsze wschody; ● poprawia zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe oraz wodę w całym okresie wegetacji; ● ogranicza kumulację szkodliwych substancji w roślinie.

1 z 6

Tekst i fot. Joanna Klepacz-Baniak