Mączniak rzekomy cebuli, wywoływany przez bezwzględnego pasożyta Peronospora destructor, pozostaje jedną z kluczowych chorób stanowiących poważne wyzwanie w uprawie cebuli. Schorzenie, dotykające plantacje zarówno w Polsce, jak i na świecie, może prowadzić do znaczących strat w plonie, wpływając negatywnie na wielkość i jakość zebranych cebul. W minionych tygodniach rolnicy napotykali już pierwsze objawy mączniaka rzekomego. Jak rozpoznać i poradzić sobie z problemem?
Charakterystyczne objawy choroby
Rozpoznanie mączniaka rzekomego w porę jest kluczowe dla skutecznej ochrony. Choroba objawia się na liściach cebuli (szczypiorze) i może prowadzić do zahamowania wzrostu roślin oraz stopniowego wyginania się liści ku dołowi. Jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów jest pojawienie się na liściach białoszarego nalotu grzybni. Nalot ten jest widoczny podczas warunków sprzyjających rozwojowi patogenu. Przykładowo, na cebuli z siewu letniego nalot ten może pojawiać się pod koniec maja, zwłaszcza podczas ciepłych i wilgotnych nocy. Na cebuli z siewu wiosennego nalot obserwowany jest zazwyczaj od lipca do sierpnia, gdy pogoda jest chłodniejsza i deszczowa.
W początkowych stadiach lub w okresach mniej sprzyjających rozwojowi sprawcy, objawy mogą przybierać formę lokalnych rozjaśnień tkanki liści, objawiających się jako jasnozielone plamy.
Cykl rozwojowy i zimowanie patogenu
Peronospora destructor jest pasożytem bezwzględnym, co oznacza, że może rozwijać się tylko na żywych tkankach rośliny-gospodarza. Patogen zimuje w formie grzybni, która przetrwa w mięsistych łuskach cebul. Jest to kluczowy element jego cyklu życiowego, pozwalający przetrwać niekorzystne warunki i stanowić źródło infekcji w kolejnym sezonie. Wiosną, wraz ze wzrostem porażonych cebul, grzybnia wznawia aktywność, prowadząc do pierwotnych infekcji na młodych roślinach.
Warunki sprzyjające i hamujące rozwój choroby
Rozwój mączniaka rzekomego jest ściśle powiązany z warunkami środowiskowymi. Optymalne warunki do zarodnikowania sprawcy to wilgotne noce z przelotnymi opadami deszczu lub utrzymujące się zamglenia, przy temperaturach w zakresie 10–12°C. W takich warunkach patogen produkuje zarodniki, które są rozprzestrzeniane przez wiatr i deszcz, prowadząc do nowych infekcji.
Najbardziej gwałtowny rozwój choroby obserwuje się przy zmiennej, szczególnie burzowej pogodzie latem. Taka pogoda charakteryzuje się często wysoką temperaturą przeplataną z opadami i wysoką wilgotnością, co stwarza idealne warunki dla szybkiego rozprzestrzeniania się patogenu.
Co ciekawe, jednolite i ciągłe zwilżenie powierzchni porażonych roślin przez dłuższy czas, zwłaszcza od godzin wieczornych do północy, może całkowicie zablokować proces zarodnikowania. Podobnie, ciągłe opady deszczu sprawiają, że proces infekcji i zarodnikowania jest niemożliwy. Zrozumienie tych zależności jest ważne dla przewidywania okresów zwiększonego ryzyka i planowania działań.
Strategie ochrony i zwalczania
Ochrona przed mączniakiem rzekomym cebuli powinna opierać się na zintegrowanym podejściu, łączącym metody agrotechniczne i chemiczne. Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby, zaleca się lokalizowanie plantacji cebuli z siewów wiosennego i letniego w odpowiednich miejscach. Należy unikać sąsiedztwa cebuli nasiennej i uprawianej z dymki, które mogą stanowić źródło infekcji pierwotnych. Bliskość zbiorników wodnych, łąk i pól otoczonych krzewami może sprzyjać utrzymaniu wysokiej wilgotności, co jest korzystne dla patogenu. Takie lokalizacje również są mniej zalecane.
Na polach, gdzie w poprzednim sezonie uprawiano cebulę, niezwykle ważne jest niszczenie “odrostów” po cebulach przypadkowo zimujących w glebie. Te pozostawione resztki roślinne, w których może zimować grzybnia patogenu, powinny zostać usunięte nie później niż do połowy maja, aby zredukować źródło infekcji pierwotnej. Na plantacjach nasiennych oraz tych, gdzie cebula uprawiana jest z dymki, zaleca się systematyczne usuwanie roślin z pierwotnymi objawami choroby, najlepiej 1 lub 2 razy w tygodniu. Takie działania pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenu.
Gdy tylko pojawią się pierwsze objawy choroby lub zgodnie z zaleceniami systemu sygnalizacji agrofagów, należy rozpocząć chemiczną ochronę roślin. Niezwykle ważne dla zachowania skuteczności zabiegów i zapobiegania powstawaniu odporności u patogenów jest stosowanie środków w rotacji. Oznacza to używanie fungicydów zawierających różne substancje czynne, należące do różnych grup chemicznych i charakteryzujące się odmiennym mechanizmem działania. Przykładowo, zaleca się rotowanie fungicydów z grupy fenyloamidów przemiennie ze strobilurynowymi i innymi preparatami o różnym sposobie działania. Taka strategia rotacji zapewnia kompleksową ochronę i minimalizuje ryzyko rozwoju populacji patogenów odpornych na konkretne fungicydy.
Wskazówek w tym zakresie udzielił prof. dr hab. Józef Robak.
