Czy można uchronić ogórki przed chorobą szalonych korzeni?

Choroba szalonych korzeni stosunkowo niedawno zagościła w Polsce. Borykają się z nią zarówno plantatorzy ogórków, jak i pomidorów uprawianych pod osłonami. Trudno jest z nią walczyć dlatego zapobieganie chorobie jest realnym rozwiązaniem.

Choroba szalonych korzeni (ang. crazy roots) była już znana w uprawie ogórków szklarniowych w latach siedemdziesiątych ub.w. w Wielkiej Brytanii. Drobne korzenie licznie przerastały maty. Po usunięciu roślin obserwowano sporadycznie występujące grube korzenie. W latach osiemdziesiątych choroby nie obserwowano, ale pojawiła się ponownie w 1993 r. w uprawach na podłożu z wełny mineralnej. Choroba szalonych korzeni była szeroko rozpowszechniona w okresie od 1997 r. do 2003 r. w Anglii, powodując znaczne straty w uprawach ogórków. Chorobę tę stwierdzono również we Francji, Belgii, Japonii, Grecji, Szwajcarii i Nowej Zelandii.

Infekcja bakterią Rhizobium radiobacter (inna nazwa: Agrobacterium rhizogenes) powoduje zaburzenia gospodarki hormonalnej rośliny i nadmiernego wzrostu wegetatywnego, zwłaszcza korzeni, co ma negatywny wpływ na plonowanie. Jest to spowodowane przekazaniem roślinie części materiału genetycznego, zawartego w bakterii. Infekcja bakteriami R. radiobacter zachodzi poprzez wnikanie ich do rośliny w miejscach zranień. Choroba obserwowana jest także w przypadku starszych roślin uprawianych w matach. Ostatnio istnieją liczne doniesienia o rozwoju choroby w szklarniowych uprawach ogórka i oberżyny. W Polsce choroba szalonych korzeni jest obserwowana w uprawach szklarniowych pomidora i ogórka.

 Jak zdiagnozować chorobę?

Chorobę można rozpoznać po intensywnym wzroście korzeni włośnikowych, które przerastają kostki i maty uprawowe. Wskutek tego, woda dostarczana z kroplowników nie zostaje wchłonięta przez podłoże, a jej deficyt ujemnie wpływa na rozwój roślin. Także włośniki wnikają do kapilar, przez co zostaje przerwane dostarczenie pożywki wraz z wodą do rośliny. Można również zaobserwować silniejszy wzrost wegetatywny roślin i zahamowanie rozwoju owoców.

Zapobieganie chorobie szalonych korzeni

Z uwagi na stosunkowo niedawne „zadomowienie” się choroby w Polsce nie jest w pełni opracowany program zwalczania choroby szalonych korzeni. Plantatorzy próbują różnych metod jej ograniczania. Podstawą ochrony ogórka przed chorobą jest zapobieganie infekcji.

Można  to realizować m.in. poprzez usuwanie mat z porażonymi roślinami oraz zachowanie odpowiedniej higieny, systematyczne odkażanie narzędzi, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się tej bakterii oraz innych organizmów szkodliwych.

W związku z tym zalecane jest:

• korzystanie z rozsady pochodzącej z pewnego źródła;
• unikanie wprowadzania do pomieszczeń uprawowych resztek roślinnych spoza gospodarstwa;
• stosowanie wody do podlewania pod osłonami wolnej od bakterii R. radiobacter;
• dezynfekcja wody zgodnie z zaleceniami preparatami przeznaczonymi do tego celu, np. Bisteran lub Agro ECA;
• dezynfekcja systemu nawadniającego i usuwanie biofilmu (ramka); zabieg polega na wpuszczeniu w system środka np. Bisteran lub Agro ECA; do dezynfekcji można stosować także inne środki, jak: ozon, chlor i jego związki (m.in. dwutlenek chloru – szczególnie efektywny w usuwaniu biofilmów z systemów wodnych), peroksokwasy (m.in. bardzo skuteczny kwas nadoctowy z nadtlenkiem wodoru); wybór środka odkażającego należy skonsultować ze specjalistami, ponieważ to zależy od systemu nawadniania;
• dezynfekcja szklarni i tuneli foliowych, a także pojemników i wielodoniczek polega na dokładnym opryskiwaniu ich ścian i boków, a także przejść środkami bakteriobójczymi, np. Huwa San TR 50, Bisteran lub Agro ECA; zabieg należy wykonać przed rozpoczęciem nasadzeń;
• utrzymanie systemu nawadniającego w czystości;
• niedopuszczanie, aby korzenie przerosły do rynien uprawowych;
• praktykowane jest usuwanie folii z bocznych ścianek kostek wełny skalnej w celu napowietrzania rizosfery.

Warto scharakteryzować preparaty Agro ECA i Bisteran, niebędące środkami ochrony, które mogą być użyte w ograniczaniu choroby.

Agro ECA

Agro ECA zawiera kwas podchlorawy. Wyprodukowany z naturalnych składników, jest biodegradowalnym produktem. Nie ma karencji. Środek zawiera elektrolizowaną wodę (ECA), a substancję aktywną stanowi kwas podchlorawy, który bierze aktywny udział w ochronie organizmów przed patogenami. Jest zarejestrowanym środkiem o działaniu bakterio- i grzybobójczym. Szczególnie poleca się go przeciw najgroźniejszym bakteriom chorobotwórczym dla roślin, w tym sprawcy szalonych korzeni. Środek też ogranicza rozwój innych chorób bakteryjnych i grzybowych.

Stosowanie środka do odkażania:

Środek działa kontaktowo i wgłębnie w przypadku opryskiwania, zastosowany poprzez system nawadniający działa systemicznie. A oto dawkowanie środka w różnych zastosowaniach:

• podawanie bezpośrednio do strefy korzeniowej – środek należy dozować raz na tydzień, w czasie ostatnich kilku cykli podlewania przed wieczorem: w stężeniu 0,25–1% – przy młodszych roślinach; nie należy stosować z nawozami amonowymi;

w stężeniu 1% – wówczas nie podaje się pożywki, lub pożywkę bez azotu amonowego;

w stężeniu 1,5% – z pożywką zawierającą azot amonowy, na poziomie max. do 10 mg N-NH₄⁺/l pożywki;

w stężeniu 2–2,5% – w przypadku gdy zawartość azotu w formie amonowej wynosi 10–20 mg N-NH₄⁺/l pożywki;

Agro ECA nie należy wprowadzać z pożywką, w której jest więcej niż 20 mg N-NH₄⁺/l, gdyż preparat traci wtedy działanie biobójcze (azot w formie amonowej rozkłada kwas podchlorawy – substancję aktywną preparatu).

• dezynfekcja podłoża: stężenie 5%, nanieść 4–5 l cieczy roboczej na 1 m²;
• dezynfekcja sprzętu, maszyn, narzędzi, tacek, doniczek: stężenie 2,5–5%;
• dezynfekcja linii nawadniającej między sezonami (usuwanie biofilmu): stężenie 2,5%
• dezynfekcja tuneli/szklarni bez obecności roślin: stężenie 10% – należy zastosować 2 l cieczy roboczej na każde 100 m³ tunelu/szklarni.

Bisteran

Jest to dezynfekujący preparat o szerokim zastosowaniu, bardzo efektywny, bez właściwości toksycznych i okresu karencji. Bisteran zawiera nadtlenek wodoru, który jest stabilizowany srebrem, dzięki czemu jest bardziej efektywny. Dzięki preparatowi dezynfekcja jest długotrwale skuteczna. Nie jest konieczne spłukiwanie środka. Producent preparatu podkreśla również jego działanie jako mineralnego stymulatora wzrostu. Stosowany w formie oprysku lub do podłoża wzmacnia m.in. system korzeniowy i poprawia ukorzenianie roślin, ogranicza występowanie chorób, zwiększa zawartość tlen. W przypadku stosowania do podłoża zwiększa zawartość tlenu w ryzosferze i ogranicza występowanie w niej patogenów.

Stosowanie środka do odkażania:

• narzędzi, sprzętu, pojemników, skrzyniopalet i wielodoniczek – stosować roztwory robocze środka o stężeniu 1–3% w ilości, co najmniej 1 l na 10 m²; powierzchnia odkażana powinna być dokładnie pokryta roztworem, minimalny czas kontaktu 5 minut, nie spłukiwać;
• podłoża z wełny kamiennej – odkażanie środkiem po skończonym cyklu produkcyjnym, o stężeniu 0,2–0,3% w zależności od uwodnienia wełny;
• systemów nawadniających po uprawie – usuwanie biofilmu stosując środek w stężeniu 2–4% (2–4 l/100 l wody) pozostawiając roztwór w rurach na 2–4 godziny, a następnie wypuszczając go.

W Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach wykazano, że stosowanie produktów z nadtlenkiem wodoru w stężeniu 1% redukuje liczebność wielu patogenów występujących w podłożu.

„Biofilm” to warstwa („błona”) biologiczna złożona z różnego rodzaju bakterii oraz innych mikroorganizmów, otoczonych warstwą organicznych i nieorganicznych substancji – powyższy system odkażania usunie wszelkie czynniki infekcyjne w systemie rur ze sprawcą szalonych korzeni włącznie. Pozbycie się biofilmu nie jest zadaniem łatwym, jednak koniecznym do wykonania. Ważne jest niedopuszczenie do jego powstania, poprzez utrzymywanie optymalnego stanu higieny, a także stosowanie odpowiednich metod dezynfekcji.

Autor: dr Jan Sobolewski, Skierniewice

Cały artykuł przeczytają Państwo w czasopiśmie Szklarnie Tunele Osłony 4/2022 str. 40-43.

Serdecznie zapraszamy do zakupu prenumeraty w naszym sklepie internetowym: www.plantpress.pl lub kontaktując się telefonicznie pod numerem
: +48 532-545-424.