Podeszwa płużna, to zbita warstwa gleby nadmiernie zagęszczona. To niekorzystny efekt, który jest wynikiem wieloletniej orki na podobną głębokość oraz ugniatania dna bruzdy przez koła ciągnika i płóz pługa. Wpływa to niekorzystnie na stosunki powietrzno-wodne i zatyka kapilary glebowe. Utrudnia to podsiąkanie i przesiąkanie wody. By zlikwidować podeszwę płużną warto wykonać głęboszowanie.
Ugniatanie warstwy ornej wpływa na jej zagęszczenie. Do znacznego zagęszczenia gleby dochodzi m.in. podczas zbioru np. marchwi, ponieważ prace te wykonywane są późną jesienią, kiedy większość gleb jest bardzo wilgotna.
Ugniatanie gleby kołami ciągników i maszyn rolniczych zmienia właściwości fizyczne gleby, jej bilans wodny i próchniczny oraz dynamikę wzrostu roślin uprawnych. Gleba o niewłaściwej strukturze ma mniejszą przepuszczalność wodną i powietrzną, spada w niej aktywność biologiczna i chemiczna, dlatego korzenie roślin rozwijają się trudniej niż w glebie o dobrej strukturze. Powierzchnia ugniatania kołami ciągników, maszyn rolniczych i środków transportu jest często kilkakrotnie większa niż cała powierzchnia uprawianego pola. Często powierzchnia śladów kół wynosi od 6 do 10 razy więcej niż powierzchnia pola (w jednym sezonie wegetacyjnym).
Dotyczy to m.in. warzyw, które należą do roślin, wymagające licznych zabiegów agrotechnicznych. Dlatego często w uprawie tych roślin na głębokości 30-40 cm tworzy się zbita warstwa podglebia – tzw. podeszwa płużna. Na ten niekorzystny stan gleby ma również wpływ coroczna orka na tej samej głębokości, ponieważ dłuto lemiesza, płoza pługa oraz koła ciągnika powodują ugniatanie gleby, szczególnie w bruździe. Zwiększenie np. prędkości poślizgu koła względem gleby powyżej 0,20 m/s powoduje znaczny udział w strukturze gleby cząstek o średnicy poniżej 0,5 mm, a tym samym wzrost w glebie frakcji pylistej. Ponadto, wielkość i głębokość ugniecenia gleby kołami ciągnika zależy od jego klasy, uciągu i sposobu poruszania się. Głębokość ugniecenia gleby kołami jezdnymi ciągników i maszyn dochodzić może do 60 cm.
Głęboszowanie jest zabiegiem agromelioracyjnym, wykonywanym na różnych rodzajach gleb (głównie ciężkich), który reguluje stosunki powietrzno-wodne w warstwie dostępnej dla korzeni roślin. Ponadto, regulacji wymagają gleby, na których zbyt długo utrzymuje się woda lub powstają zastoiska wodne. Zabieg ten nie zawsze jest doceniany przez rolników, gdyż jego wykonanie wiąże się z dużymi nakładami energii, a nie zawsze uzyskuje się oczekiwane przez producentów natychmiastowe przyrosty plonów. Pozytywne efekty głęboszowania rozkładają się na kilka lat, w zależności od rodzaju gleby i stosowanej agrotechniki. Kruszenie twardej warstwy gleby poprawia możliwości szybkiego przejęcia wody z opadów, magazynowania jej w przestrzeniach glebowych i zapewnienia łatwiejszego przetrwania roślin w okresach suszy. Szybkie wchłanianie wody jest ważne zarówno na terenach płaskich – zmniejsza zjawisko podtapiania, które sprzyja rozwojowi chorób korzeni, jak również na zboczach, niwelując niekorzystne zjawisko erozji wierzchniej warstwy gleby. Głęboszowanie umożliwia wykorzystanie składników pokarmowych wymytych do podglebia. W uprawie gleb ciężkich głęboszowanie zaleca się wykonywać co 4-5 lat, natomiast na lżejszych co 3 lub 4 lata.
Głęboszowanie polega na przeciąganiu w glebie zębów (zwanych też dłutami lub łapami) pracujących na głębokości 40-60 cm. Efektem tego jest pokruszenie twardych warstw gleby w otoczeniu śladu przejścia zęba bez jej odwracania. Dzięki temu następuje: przerwanie nieprzepuszczalnych warstw, ułatwienie dostępu powietrza, usprawnienie wsiąkania i odpływu nadmiaru wody opadowej grawitacyjnej, poprawa działania systemu drenarskiego. Głębosz wymaga dużej siły uciągu, dlatego najczęściej zaleca się głęboszować po płytkiej uprawie pożniwnej po zbożach. Głęboszowanie powinno być wykonywane, gdy gleba jest w miarę sucha, wówczas strefa spulchnienia jest najszersza, a stopień spulchnienia największy. Głęboszowanie gleb mokrych prowadzi do niewielkiego napowietrzania podglebia i zagęszczenia gleby wzdłuż śladu przejścia elementu roboczego (zęba) głębosza. Głębokość spulchniania gleby zależy od głębokości ułożenia warstw, które należy skruszyć. Ugniecenie gleby występuje najczęściej do głębokości 15-20 cm poniżej warstwy ornej. Głęboszowanie takich gleb wykonuje się na głębokość 40-50 cm. Im mniejsza jest głębokość spulchnienia, tym mniejszy nakład energii, lecz jednocześnie mniejszy przyrost pojemności wodnej, czyli zdolności zatrzymywania wody dostępnej dla roślin. Na polach drenowanych głębokość spulchniania musi być mniejsza o około 10-15 cm od głębokości zalegania drenów, aby zęby głęboszy nie zniszczyły ich.
Nie bez znaczenia jest fakt, że po głęboszowaniu wzrasta porowatość gleby, a gęstość objętościowa zmniejsza się. Polepsza się podatność gleby na uprawę, a wiosną wcześniej można rozpocząć prace uprawowe. Wzrost plonów na polach głęboszowanych jest różny. Najbardziej na zabieg ten reagują rośliny głęboko korzeniące się, np. buraki cukrowe, ziemniaki, warzywa, mniej zboża. Na glebach w złej kulturze zwyżka plonu może dochodzić do 30%, natomiast na glebach ugniecionych kołami ciągników i maszyn rolniczych pozostających jednak w dobrej kulturze – 10-15%.
Głębosze są narzędziami o prostej konstrukcji, zawieszanymi na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika. Rama głębosza najczęściej strzałkowa, stanowi zespół spawany z rur o przekroju prostokąta i płaskowników, do którego przykręca się elementy wieszaka będącego miejscem agregatowania górnego punktu zawieszenia. Na ramie zamocowane są uchwyty, w których osadzone są zęby – zakończone redlicami skrawającymi jednoostrzowymi, zaopatrzonymi często w skrzydełka. Taki spulchniacz można wykorzystać nie tylko do głęboszowania, ale również do uprawek pożniwnych oraz uprawy siewnej. W celu polepszenia jakości pracy głębsza za słupicami instaluje się zgrzebło, które wyrównuje glebę oraz wał strunowy o średnicy powyżej 40 cm do zagęszczenia wierzchniej warstwy gleby. Ponadto, zastępuje on tzw. koła podporowe do regulacji głębokości roboczej. Obecnie spotyka się wiele konstrukcji głęboszy. Wynika to z poszukiwania rozwiązań zmniejszających naturalne opory robocze tych narzędzi oraz możliwości zastosowania głęboszy do innych prac. Strefa spulchniania gleby przez pojedynczy ząb ma na powierzchni pola szerokość równą podwójnej głębokości i układa się w postaci trójkąta. Podziałkę wykonywanych szczelin przyjmuje się najczęściej tak, aby strefy spulchniania nakładały się pod powierzchnią gleby na głębokości zapewniającej przerywanie warstw zagęszczonych. Podziałka może być wtedy tak dobrana, aby kruszeniu ulegała warstwa gleby w poziomie ugniecionym lub nieprzepuszczalne przewarstwienia.
Co należy uwzględnić podczas głęboszowania?
✅używając po raz pierwszy głębosza na danym polu należy ustawić głębokość jego pracy o około 15 cm głębiej niż dotychczas wykonywano orkę. Następne pogłębianie na tym samym polu należy wykonać po 4 lub 5 latach, wówczas zaleca się zwiększyć głębokość pracy o około 5 cm w porównaniu z pierwszym zabiegiem oraz głęboszować w kierunku prostopadłym do poprzedniego;
✅koła tylne ciągnika należy ustawić na maksymalną szerokość, a przednią oś dociążyć poprzez zamontowanie obciążników;
✅wprowadzanie głębosza do gleby od początku pola na wymaganą głębokość jest możliwe, ale wiąże się z dużym zapotrzebowaniem mocy i zwiększonym zużyciem ostrzy elementów roboczych;
✅efektywne głęboszowanie nie może być przeprowadzone na polu podmokłym lub z płytko ułożonym systemem drenarskim. Podstawowym czynnikiem ograniczającym szkodliwy wpływ ugniatania na stan gleby jest właściwy termin pracy maszyn na polu, przy którym ugniatanie jest najmniejsze, a gęstość gleby bardzo powoli wzrasta. Podeszwę płużną ograniczają rośliny wysiewane w międzyplonie ścierniskowym.
Źródło: wrp.pl
