Energia pozyskiwana ze źródeł odnawialnych staje się coraz bardziej dostępna dla każdego Kowalskiego. Szczególnie istotna jest zmiana na rynku fotowoltaiki. Czy zasady rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej i pobranej do sieci elektroenergetycznej są korzystne dla indywidualnego prosumenta?
Ceny zakupu i montażu paneli fotowoltaicznych (PV) w ostatnim roku spadły, ale korzystanie z energii wyprodukowanej w tego typu instalacjach na własne potrzeby w gospodarstwach domowych, nadal wiąże się z ofertą dotacji inwestycyjnych (np. w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014–2020, dalej: RPO). To dzięki dotacjom widać duży rozwój PV w Polsce.
Dla kogo ulgi?
Kowalski zarówno jako osoba fizyczna, jak i przedsiębiorca, zużywając na własne potrzeby energię elektryczną wytworzoną z odnawialnych źródeł energii (OZE) w mikroinstalacji fotowoltaicznej, jest prosumentem. Stanowi o tym ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, definiująca prosumenta jako odbiorcę końcowego, odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z OZE na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem, że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej (art. 2 pkt 27a wspomnianej ustawy).
W praktyce oznacza to, że prosumentem energii odnawialnej jest osoba fizyczna z własną mikroinstalacją OZE (mikroinstalacją fotowoltaiczną) o mocy do 50 kWp. Wytworzoną energię taka osoba zużywa na potrzeby własne, a nadwyżki oddaje do sieci w ramach tzw. opustów. Prosumentem jest także przedsiębiorca (od 2019 r.), który wytwarza energię elektryczną w celu jej zużycia na własne potrzeby z możliwością częściowego „zmagazynowania” wprowadzonych nadwyżek energii elektrycznej poprzez dokonanie odpowiedniego rozliczenia przez sprzedawcę energii. Wspomniany przedsiębiorca może także korzystać z systemu opustu.
Prosumenci są jednocześnie producentami (wytwórcami) energii i jej konsumentami.
Rozliczenie
Ustawa reguluje zasady rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej i pobranej do sieci elektroenergetycznej przez prosumenta – ureguluje tzw. system opustów. System opustu to bezgotówkowe rozliczenie ilości energii elektrycznej pobranej przez prosumenta z sieci oraz wyprodukowanej we własnej mikroinstalacji fotowoitaicznej i wprowadzonej do sieci. Aby z preferencyjnego systemu rozliczeń energii skorzystać, niezbędne jest podpisanie umowy kompleksowej o świadczenie usług dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej w ramach jednej umowy. Podpisuje się ją z lokalnym zakładem energetycznym. W większości prosumenci taką umowę już mają. Wówczas wystarczy zgłoszenie w zakładzie energetycznym, że będzie się oddawać energię do sieci – podpisuje się tylko stosowny aneks do umowy kompleksowej. Zatem formalności jest niewiele.
Co w praktyce oznacza system opustów? Prosument posiadając instalację o mocy do 10 kWh oddaje do sieci sprzedawcy energii (zakładowi energetycznemu) np. 1 kWh, a pobiera z sieci 0,8 kWh (zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy). Przy instalacjach o mocy ponad 10 kWh pobieranie z sieci to już 0,7 kWh za 1 oddaną kWh.
Przykład
Prosument ma instalację fotowoltaiczną o mocy 8 kW. Przy rozliczeniu bierze zatem pod uwagę współczynnik 0,8. W skali pół roku pobrał z sieci 1000 kWh energii a oddał 900 kWh z instalacji. Pobiera więc za darmo 720 kWh (900 kWh × 0,8). W wyniku bilansowania zapłaci za 280 kWh (czyli płaci za różnicę 1000 kWh – 720 kWh = 280 kWh).
Rozliczenie odbywa się w cyklu rocznym (art. 4 ust. 4 ustawy). Po roku sprzedawca energii zobowiązany jest wykonać rozliczenie energii wprowadzonej do sieci oraz pobranej. Rachunki za energię elektryczną prosumentowi mogą być wystawiane tradycyjnie, czyli w cyklu miesięcznym, dwumiesięcznym lub półrocznym, zależnie od zapisów w umowie kompleksowej (aneksie do tej umowy). Nadwyżką ilości energii elektrycznej wprowadzonej przez prosumenta energii odnawialnej do sieci wobec ilości energii pobranej przez niego z tej sieci dysponuje sprzedawca (art. 4 ust. 11 ustawy).
Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSDE) nie nalicza opłaty dystrybucyjnej (opłaty za energię), a sprzedawca nie pobiera żadnej dodatkowej opłaty za ponownie pobraną energię (art. 4 ust. 4 ustawy). Opłaty te są uiszczane przez sprzedawcę energii (do sieci, którego przyłączona jest mikroinstalacja) wobec OSDE.
Prosument energii odnawialnej zobowiązany jest do informowania OSDE, do którego sieci ma zostać przyłączona mikroinstalacja fotowoitaiczna, o terminie jej przyłączenia, lokalizacji przyłączenia oraz o mocy zainstalowanej elektrycznej mikroinstalacji, nie później niż w terminie 30 dni przed dniem planowanego przyłączenia mikroinstalacji do sieci OSDE. Informuje także OSDE o (art. 5 ustawy):
*zmianie rodzaju odnawialnego źródła energii użytego w mikroinstalacji lub jej mocy zainstalowanej elektrycznej w terminie 14 dni od dnia zmiany tych danych;
*zawieszeniu trwającym od 30 dni do 24 miesięcy lub zakończeniu wytwarzania energii elektrycznej z OZE w mikroinstalacji – w terminie 45 dni od dnia zawieszenia lub zakończenia wytwarzania energii elektrycznej z OZE w mikroinstalacji.
Operatorzy systemów dystrybucyjnych są obowiązani niezwłocznie zawrzeć z wybranym przez prosumenta energii odnawialnej sprzedawcą umowę o świadczenie usług dystrybucji lub dokonać zmiany zawartych umów w celu umożliwienia dokonywania przez tego sprzedawcę rozliczeń w terminie 21 dni od dnia złożenia wniosku o zawarcie takiej umowy przez sprzedawcę (art. 4 ust. 13 ustawy).
Trochę statystyki
Z danych Instytutu Energetyki Odnawialnej opublikowanych w raporcie „Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2020” autorstwa Grzegorza Wiśniewskiego (VIII edycja, czerwiec 2020) wynika, że rynek fotowoltaiki (PV) rozwija się najszybciej ze wszystkich sektorów OZE w Polsce. Łączna moc zainstalowana w źródłach fotowoltaicznych na koniec 2019 r. wynosiła prawie 1500 MW, a już w maju 2020 r. przekroczyła 1950 MW. Obecnie największy przyrost nowych mocy obserwowany jest w segmencie mikroinstalacji, co obrazuje dużą aktywność prosumentów indywidualnych i biznesowych.
Polska w 2019 r. osiągnęła przyrost nowych mocy na poziomie około 0,9 GW i uplasowała się w pierwszej piątce w Unii Europejskiej. Nowe moce w PV zainstalowane w Polsce stanowiły 5,5% przyrostu mocy w UE.
W ramach RPO do 4 kwietnia 2019 r. kwota dofinansowania do projektów energetyki słonecznej (instalacje PV i kolektory słoneczne) przekroczyła 4 mld zł przy wkładzie finansów unijnych 2,5 mld zł. Dotacje były także z programu „Mój Prąd”.
Przyszłość
Eksperci twierdzą, że system opustów powinien zmierzać w kierunku zwiększenia opustu dla instalacji o małej mocy i umożliwiać korzystanie z niego wszystkim podmiotom, także tym, które nie mają dostępu do wystarczającej powierzchni w celu budowy własnego źródła OZE. Takie podmioty – zgodnie z art. 2 pkt 15 dyrektywy UE z 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych – mogą działać grupowo jako prosument energii odnawialnej. Dyrektywa EU we wspomnianym zakresie nie została do tej pory zaimplementowana do ustawy o odnawialnych źródłach energii. Litwa na początku 2020 r. już wdrożyła taką możliwość. W Polsce jeszcze są prowadzone analizy.
Podstawa prawna:
Ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 261 z późn. zm.)
Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1524)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. UE L 328/82 z 21.12.2018)
Katarzyna Rosińska
Artykuł pochodzi z miesięcznika Warzywa 2/2021
