Punktem wyjścia do inwestycji w doświetlanie asymilacyjne lampami sodowymi upraw pomidora jest odpowiednie przygotowanie projektu, dobór opraw, typu odbłyśników oraz projektu instalacji, które zapewnią jak najszybszy zwrot poniesionych nakładów poprzez zwiększenie efektywności produkcji i możliwość oferowania prowadzenia produkcji całosezonowej.
Light plan
Przy planowaniu doświetlania uprawy pomidorów należy w pierwszej kolejności zaprojektować odpowiednie rozmieszczenie opraw w obiekcie szklarniowym. Określane jest to jako stworzenie „light planu”. Na tym etapie dokonuje się analizy obiektu pod kątem wymiarów oraz jego specyfiki. Projektant uwzględnia tu m.in. usytuowanie ścieżek w szklarni, skrajnych sektorów, zacienień oraz innych elementów wyposażenia obiektu. W wielu przypadkach w sektorach bocznych zmienia się orientację czy położenie oprawy. Zapewnia to odpowiednie doświetlenie tych sektorów i optymalną cyrkulacje powietrza.
Bardzo ważne jest również określenie zapotrzebowania na światło, zależnie od typu uprawy. Wartość ta podawana jest w μmol m-2 s-1. W uprawie pomidora waha się ono w przedziale 160–220 μmol m-2 s-1 . Light plan wykonywany jest przez wyspecjalizowanych pracowników działów projektowych u producentów opraw, na podstawie formularzy kalkulacyjnych lub poprzez bezpośrednią rozmowę z przedstawicielami firm producenckich. Analiza ta pozwala na odpowiednie dopasowanie opraw, dobór odpowiednich odbłyśników, haków montażowych oraz optymalne rozmieszenie opraw w obiekcie. Obecnie w większości inwestycji wykorzystuje się oprawy o zasilaniu elektronicznym w przedziale mocy 600–1000 W o napięciu zasilania 400 V. W oprawach o mocach 750–1000 W wykorzystuje się lampy (źródła światła) typu DE (ang. double ended), które wyparły praktycznie lampy z typem gwintu E40. Oprawy elektroniczne są dużo wydajniejsze niż oprawy elektromagnetyczne wykorzystywane w przeszłości w obiektach szklarniowych. Na koniec tej fazy inwestor zwykle otrzymuje graficzną prezentację rozłożenia światła na obiekcie.
Projekt instalacji
Po tym etapie należy zająć się projektem odpowiedniej instalacji elektrycznej. W jej skład wchodzą również sterowania oświetleniem, projekty szaf rozdzielczych, ich usytuowanie na obiekcie oraz dobór przekrojów przewodów. Prawidłowo wykonany projekt instalacji ogranicza straty energetyczne oraz pozwala na optymalne użycie liczby opraw.
Obecnie mamy do wyboru dwa typy instalacji. Pierwsza z nich to tradycyjna instalacja, bazująca na podpięciu opraw do puszek elektrycznych. Jest to tańsza opcja, jednakże bardzo pracochłonna, gdyż każda oprawa jest podłączana w obiekcie. W Polsce jest wiele firm instalacyjnych, które świetnie radzą sobie z tym wariantem instalacji.
Drugim typem jest tzw. prefabrykacja przewodów. Jest to typ instalacji, który na rynku holenderskim praktycznie wyparł instalację wykorzystujące puszki elektryczne. Cała instalacja jest prefabrykowana w firmach zajmujących się tym wariantem. Jest ona przygotowywana w warunkach warsztatowych. Na podstawie projektu elektrycznego wykonywane są wiązki przewodów pod każdy sektor szklarni. Inwestor otrzymuje już gotowe, prefabrykowane przewody, które mają odprowadzenia końcowych kabli zasilających oprawy. Proces rozłożenia kabli oraz przyłącza opraw przebiega szybko i sprawnie. Instalacja tego typu optymalizuje również straty energetyczne na przewodach ponieważ instalacja nie wymaga przecinania głównych przewodów elektrycznych. Kable zasilające oprawy są wpinane specjalnymi złączkami w „oskórowany” (nieprzecinany) przewód główny, a następnie termicznie izolowane, co zapewnia trwałe przyłącze.
Szafy rozdzielcze oraz automatyka pozwalają na wybór zakresu pracy. Często w słoneczne dni nie jest wymagane załączenie wszystkich opraw. Używa się wówczas rozwiązania o zakresie pracy 50/50%. Wtedy najczęściej oprawy są podłączane w układzie „karo”, co pozwala na załączanie co drugiej oprawy w linii.
Optymalne rozmieszczenie szaf w obiekcie uprawowym pozwala zmniejszyć zapotrzebowanie na przewody elektryczne. Jego przekrój ma znaczący wpływ na cenę instalacji. Odległości między szafą o skrajną oprawą wpływają również na ograniczenie spadków napięć. To bardzo ważny element projektu instalacji.
Realizacja
Po wymienionych ustaleniach następuje już fizyczny montaż instancji i opraw oraz dokonanie pomiarów zgodności ustaleń projektowych z faktycznymi wartościami. Wykorzystuje się do tego urządzenia pomiarowe do określenia natężenia światła. Po jej weryfikacji można rozpocząć uprawę pomidora z wykorzystaniem opraw sodowych. W trakcie użytkowania oświetlenia należy jednak pamiętać o sezonowym serwisie opraw, konserwacji odbłyśników, wymianie źródeł światła. Zapewni to optymalne, wieloletnie wykorzystanie instalacji lamp HPS i szybki zwrot inwestycji.
Jacek Niwiński
Asymilator
