Inflacja, rosnące oprocentowanie kredytów, poważny wzrost kosztów produkcji oraz nieprzewidywalne ceny warzyw będą miały wpływ na plany dotyczące nowego sezonu produkcji. Zawirowania na rynku energii i braki na rynku węgla mogą prowadzić do zmiany terminu rozpoczęcia sezonu lub nawet spowodować zamknięcie niektórych szklarni. Stan upraw, ich zdrowotność i zrównoważenie zadecydują o powodzeniu lub fiasku produkcji w sezonie 2022.
Inflacja osiąga historycznie wysokie wartości. W maju br. wyniosła 13,9% (wg GUS), a prognozy specjalistów są wciąż pesymistyczne. Inflacja opisuje średni wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych, a ogrodnicy bezpośrednio doświadczają również zmian cen środków produkcji oraz kosztów pracy. Wartość tych dóbr wzrosła nawet kilkukrotnie np. miał węglowy pięciokrotnie, nawozy dwu-, trzykrotnie, płace wzrosły o 14–25%, a co gorsza dobra te stają się deficytowe. Wysoka i rosnąca inflacja schładza również popyt na warzywa produkowane w szklarni. Uboższy konsument może nie zaakceptować rosnących cen detalicznych pomidora i ogórka, przeznaczając ograniczone środki na inne, bardziej podstawowe produkty żywnościowe.
To wszystko decyduje, że obecny sezon produkcyjny stał się wyjątkowo trudny i brak oznak, że kolejny będzie łatwiejszy. Oszczędne i racjonalne prowadzenie produkcji szklarniowej nabiera szczególnego znaczenia, co oznacza ścisłą kontrolę zużycia środków produkcji i osiąganie najwyższych możliwych przychodów. W pierwszej kolejności warto opisać ponoszone koszty materiałowe, poznać ich strukturę oraz zużycie w poszczególnych tygodniach produkcji. Tego rodzaju ogólny rachunek ekonomiczny daje rzetelny obraz naszej działalności gospodarczej i jej efektów.
Struktura kosztów
Energia (miał węglowy) i koszty pracy zawsze, a teraz szczególnie, tworzą dominującą grupę kosztów. To one pochłaniają ponad połowę wydawanych przez ogrodników środków. Kolejna grupa to koszty związane z nawożeniem i podlewaniem, rozsadą, opakowaniami. Każda z tych pozycji to ok. 8–10% ogólnych kosztów, a więc są bardzo ważne w ogólnej strukturze. Można wyodrębnić również trzecią grupę, koszty ponoszone na środki profilaktycznej ochrony roślin, podłoże, trzmiele w przypadku pomidora, materiały niezbędne przy pielęgnacji roślin itp. Udział każdego z tych kosztów w strukturze to 1–2% (rysunek).
Koszty, które nie są bezpośrednimi wydatkami, jak na przykład amortyzacja lub pewne koszty stałe możemy pominąć w codziennej analizie, żeby obraz był jak najbardziej przejrzysty, a kalkulacja prosta. Potencjalne oszczędności powinny dotyczyć w pierwszej kolejności obszarów mających największy udział w ogólnej strukturze kosztów oraz takich, które nie generują zbędnego, dodatkowego ryzyka dla powodzenia produkcji.
Energia
Oszczędność energii to nie jedynie obniżenie temperatury rur lub wyłączenie kotłów, ale przede wszystkim utrzymywanie uprawy w odpowiedniej równowadze, kontrola indeksu LAI, precyzyjne podlewanie i wietrzenie itd., jednym słowem „uprawa precyzyjna”. Na ilość zużytej energii mają wpływ również nasze wcześniejsze decyzje dotyczące wybranej odmiany, podkładki, terminu sadzenia.
Praca
Oszczędności dotyczące kosztów pracy to przede wszystkim podniesienie efektywności i wydajności pracy, poczynając od technicznego wyposażenia szklarni (np. wózki uprawowe), na organizacji pracy kończąc. Nie wolno zapominać również, że jakość prac pielęgnacyjnych ma bezpośredni wpływ na uprawę, jej wydajność, utrzymanie zagęszczenia roślin i zdrowotność. Jedynie wykwalifikowani pracownicy są pożądani w szklarni, a od nas zależy poziom ich kwalifikacji!
Nawadnianie
Nawożenie i podlewanie zostało wymienione w kolejnej grupie istotnych kosztów. Duże pole dla oszczędności daje zamknięty obieg pożywki, jednak w większości szklarni jest wymagana duża modernizacja systemów nawadniających, czyli inwestycje. Powszechny brak zamkniętych obiegów pożywki w naszych szklarniach, z kilkoma wyjątkami, należy uznać za największe zaniedbanie ostatnich kilkunastu lat. Każdy z ogrodników mających środki inwestycyjne i myślący o przyszłości powinien zdecydować się na modernizację systemu nawadniającego, która pozwoli obniżyć o 20–30% ilość zużywanych nawozów. Zanim to nastąpi warto pamiętać, że nie każdy cykl nawodnieniowy jest pożądany, zwłaszcza w okresie zimowym i wczesnowiosennym, i nie każdy litr przelewu jest konieczny. Zarządzanie podlewaniem jest ściśle powiązane z zarządzaniem klimatem i wietrzeniem, zagęszczeniem roślin, liczbą liści, akceptowalnym EC podłoża itd. W dzisiejszych warunkach ekonomicznych nie można pozwolić na np. obfite polewanie i jednoczesne grzanie oraz wietrzenie uprawy pomidora.
Ochrona
Ochrona roślin, zarówno chemiczna, jak i biologiczna nie stanowi dużego udziału w strukturze kosztów, oczywiście przy założeniu, że rozważamy działania profilaktyczne i wczesne interwencje. Zaniedbania wynikające z braku właściwego monitoringu, złego doboru środków, niskiej jakości prac pielęgnacyjnych, złego zarządzania klimatem itp. i w efekcie dopuszczenie do masowego rozwoju szkodnika lub chorób zawsze jest kosztowne. Stała kontrola stanu zdrowotnego uprawy i profilaktyka jest jedynym sposobem unikania dodatkowych kosztów i ryzyka obniżenia przychodów.
Podłoże
Korzystanie we właściwy sposób z podłoża to klucz do uniknięcia nieoczekiwanych wydatków. Sterylne, inertne nowe maty uprawowe z wełny skalnej umożliwiają intensywną i racjonalną produkcję. Z drugiej strony kilkukrotne wykorzystywanie podłoża zwiększa ryzyko fitosanitarne oraz uniemożliwia precyzyjne nawadnianie i sterowanie uprawą. W efekcie trudno oczekiwać maksymalnych zbiorów. Należy również zwrócić uwagę, że powtórne użycie podłoża kosztuje około 50% ich nominalnej ceny (koszt dezynfekcji dodatkowego podlewania, większych przelewów, koniecznych wyższych temperatur rur itd.).
W obecnym sezonie koszty produkcji szklarniowej pomidora szacowane są na przynajmniej 2 mln złotych w przeliczeniu na jeden hektar. Biorąc pod uwagę, że nasz wpływ na cenę sprzedawanych produktów jest bardzo ograniczony, wartość przychodów zależy głównie od wielkości zbiorów i łącznego plonu. W każdym tygodniu, poczynając od pierwszego zbioru musimy uzyskiwać maksymalna liczbę owoców, możliwą w danych warunkach uprawy (światło, temperatura). Oznacza to m.in. pełną obsadę roślin do ostatniego tygodnia produkcji i ich wysoką zdrowotność, optymalne tempo kwitnienia, wiązania i dojrzewania, właściwe dla odmiany zrównoważanie generatywno-wegetatywne. Dzisiaj musimy realizować uprawę precyzyjną w praktyce, a ponoszone koszty systematycznie i często kontrolować. Jedynie w ten sposób znajdziemy obszary, w których możliwe są oszczędności pozwalające gospodarczo przetrwać nadchodzące trudne czasy. Uprawa Precyzyjna jest teraz ważniejsza niż kiedykolwiek.
Autor: dr Krzysztof Fatel, Grodan
Przedruk artykułu z czasopisma “Szklarnie Tunele Osłony” 3/2022 str. 25-27
Zostań PRENUMERATOREM czasopisma “Szklarnie Tunele Osłony”; Link do sklepu Plantpress znajdziesz tutaj: sklep plantpress
