Ten sezon szklarniowy w uprawie pomidorów przyniósł już na początku duże zagrożenie szarą pleśnią. Jak dalej rozwinie się sytuacja w uprawie warzyw pod osłonami pod względem presji szarej pleśni – zobaczymy w kolejnych miesiącach. Warto jednak pamiętać, że pomocą w ochronie upraw pod osłonami przed polifagicznym grzybem Botrytis cinerea wywołującym szarą pleśń są produkty zawierające bakterie z rodzaju Bacillus – zarówno biofungicydy zarejestrowane jako środki ochrony roślin, jak i nawozy o działaniu fungistatycznym.
Szara pleśń atakuje wiele gatunków warzyw, zwłaszcza w uprawach pod osłonami. Można się jej spodziewać przez cały okres wegetacji. Botrytis cinerea może infekować rośliny już w fazie kiełkowania, powodując zgorzel i obumieranie młodych siewek. Jednak choroba jest spotykana na roślinach w zaawansowanym stadium rozwoju. Objawia się niewielkimi, wodnistymi plamami, które bardzo szybko się powiększają, żółkną i brunatnieją. W miejscach porażenia obserwowane są szare, pylące naloty zarodników konidialnych.
Zwalczanie czy zapobieganie szarej pleśni?
Oczekiwania konsumentów w stosunku do bezpieczeństwa żywności i redukcji pozostałości środków ochrony roślin w krajach europejskich są coraz większe. Odzwierciedla się to najlepiej w wymaganiach stawianych dostawcom warzyw i owoców przez sieci handlowe. Coraz prężniej działają też ruchy proekologiczne propagujące stosowanie do ochrony roślin czynników biologicznych. Roślina zainfekowana patogenem sama może uruchomić reakcje obronne. Proces indukowania reakcji obronnych roślin dodatkowo wspomagają stymulatory odporności roślin i grupy związków pochodzenia naturalnego (proekologiczne), między innymi zawierające bakterie z rodzaju Bacillus. Ponadto środki zawierające ten rodzaj bakterii mogą w inny sposób oddziaływać na patogeny.
Warto więc zwrócić uwagę na środki zawierające wyizolowane szczepy bakterii z rodzaju Bacillus. Są one nowoczesne, przyjazne środowisku, należy natomiast pamiętać, że ich skuteczność jest zadowalająca pod warunkiem ich zapobiegawczego stosowania, czyli zanim nastąpi infekcja. Nadal popularna jest opinia, że tylko środki konwencjonalne są w stanie skutecznie zwalczyć choroby, choćby szarą pleśń. Jednak producenci warzyw nabywają coraz większe zaufanie do rozwiązań biologicznych, ponieważ przekonują się do ich skuteczności. Sięgają po nie zwłaszcza w przypadkach zaobserwowania na swoich uprawach spadku skuteczności środków konwencjonalnych, co jest spowodowane głównie szybkim procesem uodpornienia patogenów na ich składniki czynne. Umiejętne włączenie środków pochodzenia naturalnego (np. zawierające Bacillus) w przemiennym stosowaniu różnych konwencjonalnych środków ochrony roślin w okresie wegetacji nie tylko zmniejsza szansę uodpornienia się patogenów, ale także stwarza mniejsze zagrożenie chemizacją środowiska.
Na etykietach tych środków podawane są wskazania odnośnie terminu ich stosowania. Uważam te informacje za słuszne, choć są zbyt ogólne. Botrytis cinerea atakuje rośliny w różnym czasie w okresie wegetacji, w zależności od wielu warunków (w tym pogodowych). Plantator sam powinien orientować się co do zagrożenia pojawienia się szarej pleśni (opisano wyżej warunki rozwoju patogenu). Taka analiza powinna być właściwą podstawą przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu ochrony tymi środkami. Namawiam do szczegółowego zapoznania się z etykietami opisanych środków, szczególnie należy zwrócić uwagę na dawki, ilość zużytej wody oraz częstotliwość powtarzania zabiegów.
Środki zawierające bakterie Bacillus
- Amylo-X WG
To biofungicyd zawierający szczep D747 Bacillus amyloliquefaciens subsp. plantarum. Środek zarejestrowano do zwalczania szarej pleśni w uprawie pod osłonami: pomidora, oberżyny, papryki, ogórka oraz sałaty głowiastej, roszponki i innych gatunków warzyw liściowych.
Środek stosować zapobiegawczo lub po zauważeniu pierwszych objawów choroby od fazy liścieni całkowicie rozwiniętych do fazy pełnej dojrzałości owoców (BBCH 10-89) w dawce 2,5 kg/ha. Należy zachować odstęp między zabiegami wynoszący co najmniej siedem dni.
Papryka pod osłonami
Środek stosuje się w dawce: 8 ml/10 m2, zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby od początku fazy rozwoju pędów bocznych do fazy pełnej dojrzałości (owoce mają typową barwę) (BBCH 21-89).
Sałata pod osłonami
W zwalczaniu szarej pleśni zalecana dawka wynosi: 4–8 ml/10 m2. Środek stosować zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby od początku fazy rozwoju pędów bocznych do fazy pełnej dojrzałości (owoce mają typową barwę).
- Bacter Plant
Zawiera komórki Bacillus subtilis, Lactobacillus plantrum i Bacillus megaterium. Odpowiednio dobrana mieszanka bakterii w dużym stopniu ogranicza występowanie chorób poprzez ograniczanie namnażania się bakterii i grzybów chorobotwórczych. Umożliwia to konkurowanie pożytecznych bakterii z bakteriami i grzybami chorobotwórczymi o substancje odżywcze i przestrzeń. Bacter Plant stymuluje odporność roślin na infekcję patogenów systemu korzeniowego oraz części nadziemnej. Dawka środka wynosi 0,8–1 kg na 1 ha razem z podlewaniem. . Środek wspiera nawozy stosowane w uprawie pomidora, ogórka, papryki, czosnku, kapusty, cebuli.
W uprawach glebowych można go mieszać z nawozami (oprócz stężonych roztworów kwasów). Stosować w miarę potrzeb, nie częściej niż co siedem dni. Przy opryskiwaniu roślin należy stosować dawkę środka 1 kg/ha na 300–500 l wody. A oto procedura przygotowania roztworu roboczego: Odważoną, potrzebną ilość Bacter Plant rozpuścić w wodzie o temperaturze ok 25°C, na 1–2 godz. przed zastosowaniem, w stosunku 1:10 (1 kg preparatu na 10 l wody).
- Protexio
Zarejestrowany jest jako fungicyd mikrobiologiczny zawierający Bacillus amyloliquefaciens szczep QST 713. Zgodnie z etykietą środek przeznaczony jest do stosowania przez użytkowników nieprofesjonalnych.
Pomidor i papryka pod osłonami
W ograniczaniu szarej pleśni stosuje się środek w dawce 8 ml/10 m2, zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby od początku fazy rozwoju pędów bocznych do fazy pełnej dojrzałości (owoce mają typową barwę, BBCH 21–89).
Oberżyna pod osłonami
Zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania wynosi 4–8 ml/10 m2. Środek stosować zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby od początku fazy rozwoju pędów bocznych do fazy pełnej dojrzałości zbiorczej (owoce mają typową barwę) (BBCH 21-89). Odstęp pomiędzy zabiegami: co najmniej pięć dni, zaś ilość wody: 1000 ml/10 m2 .
- Serenade ASO
Jest to kolejny mikrobiologiczny fungicyd chroniący warzywa przed szarą pleśnią zawierający wyselekcjonowany szczep Bacillus subtilis. Wykazuje działanie kontaktowe. We wszystkich przypadkach środek można stosować sześciokrotnie w sezonie. Serenade ASO dopuszczono do ochrony przed szarą pleśnią następujących gatunków roślin warzywnych:
Sałata uprawiana w gruncie i pod osłonami
Zalecana dawka środka wynosi 8,0 l/ha. Środek powinno się stosować zapobiegawczo od fazy trzeciego liścia do fazy, gdy osiągnięta jest typowa masa liści. Dopuszcza się sześciokrotną aplikację tego środka na rośliny, zaś odstęp pomiędzy zabiegami powinien wynosić co najmniej pięć dni. Zalecana ilość wody wynosi 200–500 l/ha.
Pomidor, papryka, oberżyna uprawiane w gruncie i pod osłonami
Środek stosować zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby od początku fazy rozwoju pędów bocznych do fazy pełnej dojrzałości (owoce mają typową barwę) (BBCH 21-89) w dawce 8,0 l/ha.
- Serifel
Ten biofungicyd oparty jest na pożytecznych bakteriach z gatunku Bacillus amyloliquefaciens, szczep MBI600. Komórki bakterii po kontakcie z rośliną zaczynają się rozmnażać i kolonizować powierzchnię rośliny. Wytwarzają metabolity, które wchodzą w kontakt z zarodnikami grzybów lub samą grzybnią i prowadzą do perforacji błony komórkowej patogenów. W efekcie komórki grzybów tracą zdolność do infekowania rośliny. Serifel należy stosować zapobiegawczo, jeszcze przed wystąpieniem objawów choroby. Środek został dopuszczony do zastosowania w produkcji ekologicznej. Środek można stosować aż do sześciu razy w sezonie, a zalecana dawka to 0,5 kg/ha. Można go też mieszać z większością środków ochrony roślin.
Lista gatunków warzyw, na które można stosować Serifel przeciwko szarej pleśni: sałata głowiasta, roszponka, cykoria sałatowa, endywia, szpinak, rzeżucha, rukola (w uprawie w szklarni i pod osłonami). Serfiel stosuje się zapobiegawczo w dawce 0,5 kg/ha, od fazy widocznego punktu wzrostu pierwszego liścia właściwego do osiągnięcia typowej wielkości, kształtu główek/liści (BBCH 10-49).
Pomidor, papryka, oberżyna (w uprawie pod osłonami)
Zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania wynosi: 0,5 kg/ha. Środek stosować zapobiegawczo, od fazy rozwoju 1. kwiatu/kwiatostanu do fazy pełnej dojrzałości owoców (BBCH 51-89). Odstęp między zabiegami to co najmniej pięć dni.
- Zumba Plant
Jest to nawóz o działaniu fungistagtycznym zawierający szczepy antagonistycznych mikroorganizmów (Bacillus spp., Trichoderma spp.) i grzybów mikoryzowych (Glomus spp.). Wyselekcjonowany szczep Bacillus spp. powoduje zwiększenie odporności roślin na szarą pleśń. Zabiegi tym środkiem należy powtarzać w zależności od przebiegu pogody. Zumba Plant można stosować na mokre rośliny, ponieważ szczep Bacillus spp. najefektywniej namnaża się w wilgotnym środowisku. Zumba Plant może być stosowana w gospodarstwach ekologicznych. Środek można stosować razem lub przemiennie ze środkami chemicznymi.
Gdzie można stosować Zumba Plant?
W przypadku produkcji rozsady warzyw najpierw podlać podłoże gotowym roztworem środka w dawce 100 g/100 ml wody i powtarzać po wschodach roślin co dwa tygodnie. Przy uprawie roślin w pojemnikach stosować podlewanie w dawce 100 g/100 ml wody do momentu ukorzenienia się roślin. W uprawach hydroponicznych i bezglebowych stosuje się środek w dawce 100 g/100 ml wody do pierwszego napełnienia systemu irygacyjnego, przed rozpoczęciem cyklu. Można stosować Zumba Plant przez cały okres rozwoju roślin, co dwa tygodnie, dodając go do fertygacji.
dr Jan Sobolewski, Skierniewice
Artykuł pochodzi z archiwalnego wydania czasopisma “Szklarnie Tunele Osłony” 2/2021.
Nie masz prenumeraty? Zamów ją dziś! Tu możesz zamówić: https://bit.ly/3wfn69Z
