Najwyższą plonotwórczą efektywność spośród wszystkich czynników intensyfikacji produkcji roślinnej stanowi nawożenie roślin. W warunkach Polski wynosi ona od 30 do nawet 60% całości przyrostu produkcji.
Brak odpowiedniej ilości przyswajalnych form składników pokarmowych w glebie wpływa na spadek plonowania roślin oraz obniżenie ich parametrów jakościowych. Przekłada się to na uzyskanie niższych dochodów gospodarstw rolnych. Dodatkowo konsekwencją stosowania niskiego nawożenia jest spadek żyzności gleby, wynikający z wyczerpania jej ze składników pokarmowych. Może to skutkować pogorszeniem parametrów fizycznych gleby umożliwiających magazynowanie wody oraz jej parametrów biologicznych.
Z kolei stosowanie zbyt wysokich dawek nawozów mineralnych skutkuje zwiększeniem nakładów finansowych gospodarstwa, a często również pogorszeniem jakości roślin, czy negatywnym wpływem na środowisko przyrodnicze. Nieodzownym elementem racjonalnego i zbilansowanego nawożenia jest więc nie tylko uwzględnienie potrzeb pokarmowych uprawianych gatunków roślin, ale również ocena aktualnej zasobności gleby w składniki pokarmowe.
Zwiększ opłacalność produkcji roślinnej
Ocena zasobności gleby w przyswajalne formy składników pokarmowych jest ważnym elementem ustalenia potrzeb nawozowych roślin. Analizy chemiczne gleby powinny być wykonywane nie rzadziej niż raz na 4 lata, niemniej jednak w celu zwiększenia opłacalności produkcji roślinnej, przez stosowanie racjonalnego nawożenia, wielu rolników decyduje się na badanie swojej gleby każdego roku. Daje to możliwość analizy zmian właściwości gleby w efekcie stosowania danej agrotechniki, w tym nawożenia roślin. Przekłada się to na zastosowanie technologii nawozowej dostosowanej do konkretnych warunków glebowo-klimatycznych oraz uprawianego gatunku rośliny, co skutkuje niejednokrotnie zmniejszeniem nakładów finansowych przeznaczanych na zakup nawozów mineralnych.
Jakie analizy wykonać?
Analiza gleby powinna obejmować określenie odczynu gleby oraz potrzeb wapnowania, jak również jej zasobności w przyswajalne formy fosforu, potasu i magnezu. W przypadku uprawy roślin o bardzo dużych i dużych potrzebach pokarmowych w stosunku do siarki (rzepak, kapusta, gorczyca, lucerna) dobrze wykonać analizę zawartości siarki przyswajalnej w glebie. Jeżeli podejrzewa się, że gleba zawiera niewielkie ilości mikroskładników, wówczas powinno się przebadać ją pod kątem zawartości m.in.: boru, miedzi, cynku, żelaza czy manganu. W celu pełnej oceny stanu gleby można wykonać również badanie zawartości metali ciężkich.
Analizę gleby można wykonać w laboratoriach okręgowych stacji chemiczno-rolniczych, które znajdą się w każdym województwie. Należy jednak pamiętać, że nieodzownym elementem właściwej analizy gleby jest poprawne pobranie prób glebowych. Błędów popełnianych na tym etapie nie da się naprawić w późniejszym terminie.
Przed przystąpieniem do pobierania prób należy wykonać szkic pól zaznaczając zasięg powierzchni uprawnych. Próby glebowe należy pobierać po zbiorach (przed wysiewem nawozów) lub wczesną wiosną przed rozpoczęciem upraw polowych. Ogólna próba (uśredniona) powinna być reprezentatywna dla całego obszaru użytku rolnego charakteryzującego się podobnymi warunkami przyrodniczymi, tj. typ, rodzaj i gatunek gleby. Szczegółowy sposób poboru prób glebowych określa Polska Norma PN-R-04031:1997. Przy wyrównanej kategorii gleby oraz zbliżonym ukształtowaniu terenu maksymalna powierzchnia przypadająca na próbę ogólną nie powinna przekraczać 4 ha.
Należy pamiętać, że im większa zmienność glebowa, tym mniejszy powinien być obszar pobierania próby mieszanej. Z jednorodnego pola należy pobrać co najmniej 20 prób indywidualnych z całej głębokości warstwy ornej i przygotować próbę reprezentatywną dla danego obszaru. Próby po pobraniu należy zabezpieczyć przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych oraz wysoką temperaturą. W przypadku prób dostarczanych do laboratorium w późniejszym terminie należy glebę wysuszyć w temperaturze pokojowej.
Jakich błędów należy unikać?
Nigdy nie należy pobierać prób glebowych po zastosowanym nawożeniu mineralnym czy organicznym, a także w warunkach dużej wilgotności gleby czy nadmiernej suszy. Miejscami niedozwolonymi do pobierania prób glebowych są obrzeża pola oraz miejsca po bruzdach, kopcach, stogach czy kretowiskach. Niewskazane jest pobieranie prób w zagłębieniach terenu oraz na wzniesieniach. W przypadku zróżnicowanego pola lub dużego zróżnicowania wzrostu roślin należy pobierać indywidualne próby reprezentatywne dla tych obszarów.
Niewielki koszt, rzędu kilkunastu złotych, w przypadku podstawowej analizy gleby może przynieść duże oszczędności wynikające z dokładnego ustalenia dawek nawozów na podstawie aktualnej zasobności gleby w składniki pokarmowe oraz biorąc pod uwagę potrzeby pokarmowe rośliny uprawnej.
Analizę gleby można wykonać w laboratoriach okręgowych stacji chemiczno-rolniczych, które znajdą się w każdym województwie. Należy jednak pamiętać, że nieodzownym elementem właściwej analizy gleby jest poprawne pobranie prób glebowych. Błędów popełnianych na tym etapie nie da się naprawić w późniejszym terminie.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UP Lublin
współpraca Plantpress
Artykuł pochodzi z miesięcznika Warzywa 12/2020
