Plantatorzy kapusty głowiastej przeznaczonej do przechowania muszą zwracać szczególną uwagę na okres przedzbiorczy, w którym należy wykonać ostatnie zabiegi opryskiwania kapusty przed zbiorem. W tym okresie ważna jest strategia ochrony fungicydowej, gdyż choroby przechowywanej kapusty mają swoje źródło w czasie uprawy w polu, szczególnie pod koniec okresu wegetacji.
W uprawie polowej jest pewna grupa chorób infekcyjnych, które mogą wystąpić w okresie przechowywania. Są to: czerń krzyżowych, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, a także w ostatnich latach fuzarioza. Również bakteriozy kapusty są często obserwowane w przechowalniach. Regułą jest, że egzemplarze główek kapusty bez jakichkolwiek zmian chorobowych mogą już być zainfekowane. W warunkach niskiej temperatury w pomieszczeniach przechowalniczych okres inkubacji patogenów w porażonych główkach jest zazwyczaj dłuższy niż w normalnych warunkach wegetacyjnych. W następstwie tego objawy chorobowe pojawiają się po kilku tygodniach od rozpoczęcia składowania. Ponadto w przechowywanej masie roślinnej następują infekcje wtórne, których źródłem są porażone główki kapusty. W efekcie tych procesów symptomy chorób mogą się ujawnić po 2–3 miesiącach. Wówczas plantatorzy notują straty przechowywanej kapusty głowiastej. W optymalnych warunkach przechowywania, czyli w temperaturze 0°C i wilgotności 90–95%, przy zastosowaniu kontrolowanej atmosfery (5% CO₂ i 2,5–5% O₂), straty w głównej mierze powodowane są przez choroby, a nie przez nieodpowiednie parametry w 02przechowalni.
Charakterystyka chorób na kapuście głowiastej w czasie przechowywania
Czerń krzyżowych
Chorobę dosyć łatwo diagnozować. Należy w pierwszym rzędzie szukać koncentrycznych, ciemno zabarwionych plam, otoczonych najczęściej żółtawą obwódką na dolnych, starszych liściach kapusty. Z czasem plamy pojawiają się na górnych liściach. W warunkach wysokiej wilgotności powietrza patogen wytwarza warstwę mączystego, ciemnobrązowego nalotu zarodników konidialnych na powierzchni porażonej tkanki. Źródłem infekcji pierwotnej jest grzybnia Alternaria, zwykle zimująca w resztkach roślin pożniwnych, a także w chwastach z rodziny kapustowatych. Porażone nasiona także rozwlekają chorobę. W okresie wegetacji infekcji wtórnych dokonują zarodniki konidialne przenoszone przez wiatr i wodę, powodując infekcję roślin.
fot. J. Sobolewski
Szara pleśń
Grzyb Botrytis cinerea, sprawca choroby, jest polifagiem, a więc powszechność tej choroby jest notowana każdego roku. B. cinerea powoduje wodnistość tkanki w miejscu porażenia. Z czasem tworzy się charakterystyczny szary nalot zarodników konidialnych na porażonych miejscach. Zarodniki roznoszone są przez wiatr i wodę.
Zgnilizna twardzikowa
Symptomy choroby charakteryzują się białą, puszystą grzybnią na porażonej tkance z towarzyszeniem czarnych grudek sklerocjów. Sprawca choroby zimuje pod postacią sklerocjów w glebie. Pierwsze infekcje mogą pojawiać się na ogonkach liściowych lub u podstawy liści, widoczne w postaci ciemnobrązowych wodnistych plam.
Fuzarioza kapusty
Choroba jest ostatnio często notowana w Polsce. Patogen grzybowy Fusarium avenaceum ma wielu żywicieli spośród roślin warzywnych, sadowniczych i przemysłowych. Tworzy makro- i mikrokonidia. Pierwsze symptomy choroby występują na liściach w postaci wodnistych plam. W dalszym etapie rozwoju choroby plamy brunatnieją i pokrywają się pomarańczowym nalotem. Sprawca zimuje w formie grzybni w resztkach porażonych roślin. Od zaobserwowania pierwszych objawów do całkowitego zniszczenia główek może upłynąć 3–4 dni.
Bakteriozy
Czarna zgnilizna kapustnych
Sprawca choroby Xanthomonas campestris pv. campestris zimuje na resztkach pożniwnych roślin w glebie i w nasionach. Bakteria ta poraża wiele chwastów z rodziny kapustowatych. Wnika przez wszelkie zranienia tkanki oraz naczynia wodne (hydatody) znajdujące się na krawędziach liści. Objawy choroby mogą pojawić się już po 10–12 dniach od zakażenia w postaci lekko żółknących plam na obrzeżach liści. Plamy te przybierają wkrótce charakterystyczny kształt litery V, ułożonej w kierunku środka liścia. Oprócz żółknięcia blaszki charakterystyczną cechą jest czernienie wiązek przewodzących, postępujące w głąb rośliny. Na przekroju podłużnym widoczne są warstwowo czerniejące liście. Czernienie wiązek przewodzących może rozprzestrzeniać się po całej roślinie.
Mokra zgnilizna bakteryjna
Sprawca Pectobacterium carotovorum powoduje u kapusty objawy w postaci wodnistych tkanek i gnijących plam na liściach i łodygach, które mogą następnie czernieć, a nawet przechodzić w martwicę. Tworzą się też śluzowate zmiany w obrębie liści i głąba, którym towarzyszy nieprzyjemny, zgniły zapach. W zaawansowanych stadiach zmiany mogą prowadzić do całkowitego rozkładu tkanki.
Zwalczanie chorób grzybowych przy pomocy fungicydów
Ponieważ sprawcy chorób, które występują w okresie przechowywania, w większości przypadków infekują kapustę w okresie wegetacji, wymagana jest regularna chemiczna ochrona fungicydowa kapusty w tym czasie. W przypadku planowania przechowywania główek kapusty bardzo ważne jest właściwe zastosowanie fungicydów w okresie przed zbiorami. W tym okresie wymagane jest wykonanie od dwóch do trzech zabiegów środkami grzybobójczymi o działaniu wgłębnym lub układowym. Fungicydy powinny być zastosowane na miesiąc przed zbiorem, zgodnie z zapisami w etykietach. Na podstawie aktualnej pogody (deszczowa czy słoneczna) plantator sam powinien ocenić poziom zagrożenia chorobami i dostosować do nich ilość stosowanych fungicydów. Tabela 1 może być pomocna dla plantatora w podejmowaniu decyzji o ochronie przedzbiorczej kapusty na polu.
Terminy pojawienia się chorób na polu, które występują w okresie przechowalniczym.
| Choroba | Termin pojawienia się pierwszych objawów | Optymalne warunki rozwoju patogenu (temperatura / wilgotność) | Terminy zabiegów przedzbiorczych / wybrane grupy fungicydów |
| Czerń krzyżowych | W okresie tworzenia się główek kapusty | 20–27°C / 95–99% | 4 tygodnie przed zbiorem; strobiluriny, triazole + strobiluriny, karboksymidy + triazole, triazole, anilidy + triazole |
| Szara pleśń | Pod koniec okresu wegetacji | 18–20°C / wysoka wilgotność | 4 tygodnie przed zbiorem; strobiluriny, anilidy + strobiluriny, triazole + strobiluriny |
| Zgnilizna twardzikowa | Największe zagrożenie w maju i czerwcu | 16–22°C / 95–99% | 2 tygodnie przed zbiorem; anilidy + triazole |
| Fuzarioza kapusty | W sierpniu, najczęściej pod koniec okresu wegetacji | 3–32°C | Brak środków; fungicydy z difenokonazolem stosowane przeciwko innym chorobom zmniejszają nasilenie fuzariozy |
| Czarna zgnilizna kapustnych | Tworzenie się główek kapusty | 27–30°C / częste opady | Brak środków |
| Mokra zgnilizna bakteryjna | Końcowy etap rozwoju w okresie wegetacji | 25–30°C / częste opady | Brak środków |
Działania niechemiczne ograniczające rozwój chorób
Nie należy zapominać o pewnych elementach niechemicznych, ograniczających rozwój chorób w okresie wegetacji. Ich przestrzeganie zapewni większą zdrowotność roślin, a tym samym ograniczy straty w przechowalni. Szczególnie dotyczy to ograniczenia rozwoju bakterioz. Fungicydy chroniące kapustę przed patogenami grzybowymi nie działają na bakterie. W programie ochrony nie ma aktualnie środków zarejestrowanych przeciwko chorobom bakteryjnym, dlatego ważne są wszelkie działania niechemiczne.
Wyróżnia się:
- unikanie produkcji kapustowatych na tym samym polu przez wiele lat (ogranicza to nagromadzenie populacji patogenów, w tym patogenicznych bakterii atakujących kapustę),
- wybór plantacji, gdzie woda nie stagnuje na polu,
- wysiew zdrowych nasion,
- zwalczanie chwastów,
- stosowanie odmian kapusty z cechami odporności na poszczególne choroby.
dr inż. Jan Sobolewski
Skierniewice
Artykuł pochodzi z
