Zmiany w klimacie naszego kraju powodują, że uprawom warzyw zagrażają nowe szkodniki pochodzące z cieplejszych rejonów świata. Jednym z takich potencjalnych zagrożeń dla upraw papryki i pomidora jest tarczówka zielona.
Występowanie szkodnika
Tarczówka zielona (Nezara viridula) to pluskwiak z rodziny tarczówkowatych (Pentatomidae), którego ojczyzną jest Afryka (Etiopia), a obecnie występuje we wszystkich krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej na wszystkich kontynentach oprócz Antarktyki. Tarczówka zielona jest szeroko rozpowszechniona w południowej Europie, czego potwierdzeniem są obserwacje autora tego artykułu prowadzone w uprawie szklarniowej papryki i pomidora w Bośni i Hercegowinie w październiku 2016 r. Pluskwiak ten po raz pierwszy został wykryty w 1922 r. w Niemczech, zaś w 1930 r. w Wielkiej Brytanii, a od 2001 r. jest wykazywany w Bułgarii, na Węgrzech, w Szwajcarii, Rumuni, Słowacji i Holandii. W Polsce dotychczas stwierdzono jednego zimującego samca w magazynie budowlanym w grudniu 2018 r. w Beskidzie Zachodnim (Bielsko Biała). Tarczówka zielona jest zdolna pokonywać duże dystanse, stąd istnieje możliwość zasiedlania nowych terenów, a ponadto jest często zawlekana na różnych produktach roślinnych takich jak pomidor czy fasola.
Tarczówka zielona jest szerokim polifagiem, który zasiedla ponad 150 gatunków roślin dziko rosnących i uprawnych należących do ponad 40 rodzin. Preferuje przedstawicieli rodziny bobowatych, astrowatych, kapustowatych, wiechlinowatych, psiankowatych, dyniowatych i malwowatych. Pluskwiak ten w 2019 r. był obserwowany jako szkodnik na kilku plantacjach papryki w Holandii. W Polsce jest potencjalnym szkodnikiem papryki i pomidora uprawianych pod osłonami i tutaj może przezimować w postaci osobników dorosłych, ponieważ tolerują one temperaturę powyżej 5°C. Jednak spod osłon może nalatywać na polowe uprawy papryki i pomidora i wyrządzać znaczne szkody.
Identyfikacja tarczówki zielonej
Tarczówka zielona różni się od pospolicie występującego w naszym kraju odorka zieleniaka (Palomena prasina) tym, że ciało jego jest jednolicie zielone – brak białych i czarnych kropek na przednim brzegu tarczki (scutellum), a także tym, że zakrywka (membrana skrzydeł) jest ciemna.


Osobniki dorosłe tarczówki zielonej mają ciało długości 12–14 mm i szerokości 7–8 mm, barwy ciemnozielonej, oczy są ciemnoczerwone lub czarne, czułki są pięcioczłonowe, zaś pośrodku przedniego brzegu tarczki umieszczone są trzy białe kropki i dwie czarne kropki po bokach białych kropek, wszystkie ułożone są w jednym rzędzie, zakrywka jest jasna. Samice składają jaja kształtu walcowatego, barwy kremowej do żółtej w złoża liczące 50 do 100 sztuk na dolnej stronie liści. Jaja w miarę rozwoju zmieniają barwę na różowawą, a przed wylęgiem larw są jaskrawo pomarańczowe.


Larwy mają czułki czteroczłonowe, ciało po wylęgu jest ciemnoczerwone do czarnego z białymi kropkami, pozostają one wokół osłonek jajowych, ale w miarę upływu czasu linieją pięciokrotnie i zmieniają barwę na zielono-czarną z białymi plamkami – II stadium larwalne, a larwy IV stadium dorastają do 10 mm, są zielono-czarne z wzorem kolorowych plamek na ciele.


Tak ubarwionych larw IV stadium nie ma odorek zieleniak, ciało jest jednolicie zielone.


Szkodliwość
Tarczówka zielona, podobnie jak inne pluskwiaki, ma aparat gębowy kłująco-ssący, za pomocą którego nakłuwa tkanki młodych rozwijających się organów rośliny i wysysa sok. Podczas żerowania wprowadzają do tkanek ślinę, która zawiera toksyczne substancje powodujące ich zniszczenie. Objawami żerowania na liściach jest zahamowanie wzrostu wokół nakłuć tkanki oraz jej czernienie, a z czasem następuje zamieranie i wykruszanie się nekrotycznej tkanki. Żerowania na nasionach prowadzi do ich zniekształcenia, stają się one puste, a wynikiem tego jest brak kiełkowania. Nakłucia zawiązków powoduje, że owoce przedwcześnie dojrzewają, są mniejsze i lżejsze. Żerowanie na starszych owocach przyczynia się do tego, że w miejscach żerowania tkanka jest nekrotyczna, czerwono żółtej barwy, a miąższ ma zmieniony smak tym samym owoce tracą wartość handlową. Uszkodzone pąki kwiatowe nie otwierają się, a kwiatostany opadają. Zranienia powodowane przez tarczówkę zieloną sprzyjają infekcji grzybów i bakterii patogenicznych, które produkują toksyny szkodliwe dla ludzi i zwierząt. Osobniki dorosłe podrażnione wydzielają ciecz o nieprzyjemnym zapachu, która składa się z hydrochinonów.
Zimują osobniki dorosłe, które są ciemno ubarwione w szczelinach kory, w ściółce i innych miejscach, gdzie temperatura powietrza nie spada poniżej 5°C. Aktywność wznawiają wiosną i po około trzytygodniowym okresie żerowania samice dojrzewają, kopulują i składają jaja na dolnej stronie liści w złoża liczące 30–130 sztuk zlepione w 5–8 rzędach. Larwy wylęgają się z jaj w zależności od temperatury od 4–5 dni do 3 tygodni i pozostają wokół osłonek jajowych, nie pobierając pokarmu. Starsze larwy rozchodzą się po roślinie i żerują, osiągając postać dorosłą. Rozwój jednego pokolenia trwa od około 21 dni w temperaturze 30°C do około 60 dni w temperaturze 20°C, stąd w korzystnych warunkach w ciągu roku może rozwinąć się do pięciu pokoleń. Lot osobników dorosłych trwa od marca do października.
W celu wykrycia osobników dorosłych i larw należy przeglądać rośliny, zwracając uwagę na nakłucia na liściach i zawiązkach owoców lub uderzając w rośliny nad podstawioną płachtą. Progiem zagrożenia jest stwierdzenie jednego pluskwiaka na trzy uderzenia w próbie 15 roślin wybranych losowo w pięciu miejscach lub stwierdzenie 5% uszkodzonych owoców.
Po przekroczeniu progu zagrożenia należy podjąć decyzję zwalczania środkami dozwolonymi do zwalczania szkodników w uprawie papryki lub pomidora. W walce biologicznej wykorzystywana jest muchówka z rodziny rączycowatych (Tachnidae) – Trichopoda pennipes
Tekst i zdjęcia: prof. Gabriel Łabanowski
Artykuł pochodzi z czasopisma “Szklarnie Tunele Osłony” 6/2019
Aby zapoznać się z ofertą prenumeraty zapraszamy do sklepu internetowego