W uprawie ogórków wirus zielonej mozaiki ogórka (CGMMV) wciąż stanowi problem. Holenderscy ogrodnicy nauczyli się żyć z tą chorobą stosując zasady, które pozwalają utrzymać szklarnię wolną od wirusów. W Polsce z roku na rok przybywa zainfekowanych produkcji. W poprzednich latach wirus najwcześniej ujawniał się maju, niestety w tym roku pierwsze objawy CGMMV były widoczne już w marcu.
Wirus może być przenoszony przez nasiona, dlatego ważne jest korzystanie z nasion wolnych od wirusa. Wykazano, że sucha obróbka cieplna w temperaturze 70°C przez trzy dni jest skuteczna w neutralizacji wirusa, dlatego wszystkie nasiona powinny być poddane takiej obróbce. Praktyka ta od dawna jest standardem dla wszystkich nasion ogórków sprzedawanych komercyjnie, dlatego tak ważnym jest kupowanie nasion ze sprawdzonych źródeł i produkowanych przez profesjonalne firmy nasienne
Wizyty w uprawach
Wszystkie osoby odwiedzające uprawę stanowią potencjalne źródło zakażenia, dlatego najlepiej, aby nie umożliwiać wstępu do obiektów odwiedzających, którzy nie muszą oglądać uprawy. Pracownicy, doradcy ds. biologicznej kontroli szkodników, doradcy uprawowi, przedstawiciele firm nasiennych oraz inni producenci ogórków mają dostęp do zakażonych upraw i mogą przenosić wirusa. Wszyscy wizytatorzy, powinni być zaopatrzeni w jednorazowe kombinezony, nakrycia na buty i rękawice. Odwiedzający powinni dokładnie umyć ręce w gorącej wodzie z mydłem lub skorzystać z preparatów dezynfekujących, umieszczonych przed wejściem do części uprawowej. Wszyscy powinni przestrzegać tej samej procedury, w szczególności jeśli wcześniej odwiedzili inną uprawę. Rośliny nie wykazują objawów wirusa jeszcze wiele dni od momentu zainfekowania, dlatego każdą uprawę należy traktować jak potencjalnie porażoną i zachować stosowne środki ostrożności. Stosowanie mat dezynfekcyjnych jest również bardzo dobrym pomysłem. Muszą one być usytuowane w taki sposób, aby nie można było ich ominąć. Zaleca się regularną wymianę środków dezynfekcyjne, ponieważ jest to lepsze niż uzupełnianie ich.
Postępowanie z podejrzaną rośliną
Ważne jest, aby podejrzane rośliny zostały szybko zidentyfikowane. Najlepszym działaniem jest pobranie próbki każdej podejrzanej rośliny poprzez usunięcie jej górnego fragmentu do analizy, a następnie usunięcie pozostałych części roślin z uprawy, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. Podczas usuwania roślin należy pamiętać, aby usunąć również kostkę i matę na której rosła. Najpierw wyciągamy kroplowniki, a następnie pozostawiamy rośliny do zwiędnięcia przez kilka godzin – pomaga to wysuszyć matę i tym samym zapobiega wyciekowi zainfekowanego roztworu. Pod koniec dnia usuwamy podejrzane rośliny, kroplowniki i matę, na której rosły potencjalnie zainfekowane rośliny, unikając kontaktu z innymi roślinami. Następnie dokładnie myjemy ręce i zmieniamy ubranie przed powrotem do uprawy.
Objawy wirusa zielonej mozaiki ogórka
Rozprzestrzenianie się wirusa
Kiedy choroba została zidentyfikowana w szklarni, kluczowe jest ograniczenie lub spowolnienie rozprzestrzeniania się wirusa. Najlepszym działaniem jest wcześniejsze usuwanie roślin, ponieważ zmniejsza to presję choroby i spowalnia jej rozprzestrzenianie się. Istotne jest wykrycie i usunięcie zainfekowanych roślin na najwcześniejszym etapie. Jest to bardzo istotne ze względu na wirusa w soku roślinnym na długo przed pojawieniem się objawów na liściach, co stwarza możliwość rozprzestrzenienia się wirusa w całej uprawie. Producenci powinni oznaczać każdy rząd, w którym podejrzewane jest zakażenie wirusem i wykonywać wszelkie prace związane z uprawą w tym rzędzie na końcu dnia, najlepiej używając osobnych narzędzi do pracy w tym rzędzie.
Zasady dotyczące narzędzi do pracy
W wielu gospodarstwach w Holandii, gdzie CGMMV jest również problemem, przyjęto politykę stosowania innych narzędzi (np. noża) dla każdej ścieżki. Oznacza to, że każda infekcja jest ograniczona do jednego rzędu – przynajmniej w krótkim okresie. Aby uniknąć nieporozumień i zapobiec pomyłkom, każdy rząd i każdy nóż jest oznaczony numerem. Szybkość rozprzestrzeniania się jest dodatkowo zmniejszona, jeśli pracownicy zanurzają ręce w środku dezynfekcyjnym przed wejściem do kolejnego rzędu. Narzędzie i wózki do pracy powinny być regularnie zbierane i czyszczone w środku dezynfekującym.
Odmiany tolerancyjne
W kwestii kontroli CGMMV optymistyczne jest wprowadzenie do uprawy odmian tolerancyjnych na tego wirusa. Nie wykazują one pełnej odporności na patogen, ale ograniczają jego rozprzestrzenianie i namnażanie w roślinie, co prowadzi do zmniejszonego nasilenia objawów. Dzięki temu rośliny są wydajniejsze w porównaniu do zainfekowanych, nietolerancyjnych odmian. Należy jednak pamiętać, że odmiany tolerancyjne mogą nadal być zainfekowane wirusem i należy zachować ostrożność w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się CGMMV szczególnie na inne, nietolerancyjne odmiany w okresie uprawy jak i podczas czyszczenia po zakończeniu sezonu.
Zakończenie uprawy
Wszystkie części zainfekowanych roślin są źródłem wirusa i może on zostać w ten sposób przeniesiony na uprawę w kolejnym roku. Wszystkie części roślin należy usunąć z obiektu uprawowego. Jeżeli rośliny są uprawiane w glebie, producenci powinni usunąć jak najwięcej systemu korzeniowego wraz z całym pozostałym materiałem roślinnym, a następnie poddać glebę dezynfekcji parowej. Pozostałości roślinne należy usunąć ze szklarni i wywieźć poza teren gospodarstwa. Wirus może pozostawać aktywny przez ponad rok w pozostałościach roślinnych, dlatego nie powinno się składować roślin w sąsiedztwie gospodarstwa. Ważne jest usunięcie resztek roślin, gdy zaczynają więdnąć, a nie gdy całkowicie zaschną, ponieważ wówczas są bardzo kruche i łamią się na drobne kawałki które trudno usunąć. Dlatego ważne jest dokładne czyszczenie i usunięcie całego materiału roślinnego.
Dezynfekcja
Przed przystąpieniem do mycia i dezynfekcji szklarni, konieczne jest przeanalizowanie historii uprawy, a także zidentyfikowanie lokalizacji w których wystąpiły choroby lub pojawiły się szkodniki. W przypadku tych miejsc, szczególnie ważne jest dokładne posprzątanie i zdezynfekowanie ich. W pierwszej kolejności, należy usunąć wszelkie pozostałości roślinne i niepotrzebne narzędzia z szklarni. Środki dezynfekcyjne dobrze działają na czystych powierzchniach a mniej skutecznie na zabrudzonych. Konstrukcja powinna być najpierw umyta wodą ze środkiem czyszczącym przy użyciu wysokociśnieniowej myjki, a następnie pokryta środkami dezynfekującymi. Trzeba również pamiętać, aby umyć wszystkie urządzenia, łącznie z kapilarami oraz instalacją nawadniającą, a także betonowe posadzki. Dopiero po dokładnym oczyszczeniu, można przystąpić do właściwej dezynfekcji, wykorzystując odpowiedni środek. Przed użyciem, należy dokładnie zapoznać się z charakterystyką środka dezynfekcyjnego, a także zaleceniami dotyczącymi stosowania.
Mateusz Janas
Enza Zaden
Artykuł pochodzi z czasopisma “Szklarnie Tunele Osłony” 1/2023
