Co najmniej kilka procent bulw trafiających po okresie przechowywania z magazynu na stół inspekcyjny to towar wadliwy. Część z tych wad powstała już podczas wegetacji roślin przyczyną pozostałych są głównie patogeny przechowalnicze. Warto już na etapie uprawy zadbać o zdrowy towar w przechowalni.
Alternarioza ziemniaka – jest wywołana przez grzyby z rodzaju Alternaria (A. solani i A. alternata). Bulwy nie są zbyt często porażane przez tego patogena, zdarza się to niekiedy przed zbiorem lub w jego trakcie. Na powierzchni porażonych bulw występują brunatne, owalne lub nieregularne wgłębne plamy, a miąższ porażonej części bulwy jest brunatny.




Aktualny Program Ochrony Ziemniaka – ZAMÓW
Parch zwykły – sprawcą choroby są bakterie z rodzaju Streptomyces, które mogą przebywać w glebie na rozkładających się resztkach roślin lub przenosić się za pośrednictwem zakażonych sadzeniaków. Choroba rozwija się wyłącznie na bulwach. Do zakażenia dochodzi najczęściej w fazie ich zawiązywania przez przetchlinki lub zranienia. Początkowo powstają małe, a w miarę wzrostu bulwy powiększające się brodawkowate spękania skórki. Bakterie wnikając do przetchlinek, pobudzają komórki tkanki bulw do reakcji obronnej i wokół zaatakowanego miejsca tworzy się bariera w postaci skorkowaceń. W zależności od stopnia podatności odmiany uszkodzenia te mogą być powierzchowne (u odmian odpornych), wgłębne lub wypukłe. Stopień porażenia bulw zależy w dużym stopniu od warunków glebowych. Susza oraz wysokie pH gleby sprzyjają rozwojowi choroby.


Parch srebrzysty – choroba wywoływana jest przez grzyba z rodzaju Helminthosporium solani. Podczas przechowywania na powierzchni bulw pojawiają się jasnobrunatne, okrągłe lub owalne plamy, które stopniowo się powiększają i stają się srebrzyste. Jest to efektem rozwarstwiania komórek tkanki okrywającej powodujących powstawanie szczelin wypełniających się powietrzem. Przy wysokiej wilgotności na porażonych fragmentach bulw powstaje brunatnoczarny nalot trzonków i zarodników konidialnych. Źródłem zakażenia są porażone sadzeniaki oraz gleba. Bulwy z objawami parcha srebrzystego mają mniejszą wartość handlową – szczególnie w przypadku ziemniaków do konfekcjonowania, a zainfekowane sadzeniaki dają nierównomiernie wschody.


Rizoktonioza ziemniaka – wywołuje ją grzyb Rhizoctonia solani, powodującyospowatość bulw. Porażone bulwy są pokryte ciemnymi sklerotami, które tworzą się wokresie dojrzewania ziemniaków i pozostają na bulwach niezmienione aż do wiosny. Sąłatwe do usunięcia z powierzchni, nie powodują rozległych uszkodzeń w tkankach pod skórka. Wiosną przy niskiej temperaturze gleby i wysokiej wilgotności skleroty kiełkują, stając się źródłem zakażenia kiełków.


Aktualny Program Ochrony Ziemniaka – ZAMÓW
Zaraza ziemniaka – jest wywoływana przez organizm grzybopodobny Phytophthora infestans. Choroba występuje na liściach, łodygach i bulwach. Bulwy ziemniaków są porażane w czasie wegetacji roślin, a pierwsze objawy choroby mogą być widoczne już podczas zbiorów ziemniaków, choć zwykle rozwijają się podczas przechowywania. Na powierzchni zainfekowanych bulw występują sine lub ciemnobrązowe plamy, które przy silnym porażeniu zagłębiają się, a miąższ w miejscu ich występowania staje się rdzawobrunatny i twardy. Porażony miąższ sięga naciekowo w głąb bulwy.
Mokra zgnilizna bulw – jest wywoływana przez bakterie z rodzaju Pectobacterium. Porażeniu chorobą sprzyja uszkodzenie bulw w czasie zbioru i transportu, jak również infekcje innymi patogenami. Pierwszymi objawami są brązowe lub wodniste plamy. Gnicie zaczyna się na ogół od przetchlinek, a w sprzyjających warunkach cała bulwa zmienia się w rozpływającą się masę.


Sucha zgnilizna – jej sprawca są grzyby z rodzaju Fusarium. Pierwsze objawy to małe, stopniowo powiększające się w czasie przechowywania plamki, w miejscu których z czasem powstają ubytki tkanki. Na powierzchni bulwy pojawiają się zapadnięte koncentryczne zmiany w formie pierścienia z zaschniętej tkanki, pokryte białym, kremowym lub różowym nalotem grzybni. W okresie przechowywania w okolicach zranień bulw pojawiają się brunatne plamy, które stopniowo się powiększają. Wewnątrz gnijących tkanek miąższu bulw powstają jamy, których ścianki pokryte są szarobiałym nalotem. Na powierzchni porażonej bulwy pojawiają się białożółte lub białoróżowe twory grzybniowe o średnicy 2–4 mm ze skupieniami trzonków i zarodników konidialnych. Efektem suchego gnicia bulw są mumie.


Zgnilizny mieszane – sprawcami są mikroorganizmy występujące kompleksowo: grzyby z rodzaju Fusarium, organizm grzybopodobny Phytophthora infestans oraz bakterie powodujące zgnilizny. Choroba rozwija się w okresie przechowywania, kiedy na bulwach zainfekowanych przez jednego ze sprawców wtórnie dochodzi do infekcji przez inne patogeny.


Aktualny Program Ochrony Ziemniaka – ZAMÓW
Drutowce – są to larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych Elateridae. Owady dorosłe nie mają znaczenia gospodarczego. Szkodliwość larw polega na tworzeniu wżerów w bulwach, pędach podziemnych i korzeniach. Wtórnie bulwy takie są infekowane grzybami lub bakteriami glebowymi, które powodują suchą lub mokrą zgniliznę. Bulwy uszkodzone nie nadają się do przetwórstwa ani na cele konsumpcyjne. Objawy żerowania drutowców są często mylone z pierwszymi oznakami chorobowymi rizoktoniozy ziemniaka. Jednak w przypadku pojawiania się grzyba, otwory będące wynikiem jego działalności otoczone są nekrotycznymi, ciemnymi plamami.


Rolnice – szkodnikami ziemniaków są gąsienice kilku gatunków rolnic (Agrotis), które żerują również na innych roślinach rolniczych i warzywach. Ich presja jest silniejsza w latach ciepłych. Zanim rośliny wejdą w okres tuberyzacji zjadają liście i podgryzają młode łodygi które się przewracają i więdną. Starsze gąsienice wydrążają jamy w bulwach, co pogarsza ich jakość. W początkowym okresie wychodzą i żerują w godzinach wieczornych także na roślinach. W skrajnych przypadkach straty plonu w ziemniakach mogą dochodzić nawet do 50%.


Opracowała dr inż. Aleksandra Czerwińska-Nowak
Zdjęcia: A. Andrzejewska, A. Czerwińska-Nowak, J. Kapsa
Czytaj także: https://www.warzywa.pl/ksiazka/program-ochrony-ziemniaka-2020/