Plantatorzy ziemniaków muszą dokładać wszelkich starań, żeby uzyskać bulwy najwyższej jakości. Niezależnie czy oferują ziemniaki na rynku warzyw świeżych czy dla przetwórstwa. Warto wiedzieć jakie są przyczyny powstawania wad bulw ziemniaka, ponieważ wówczas łatwiej im zapobiegać.
Zewnętrzne wady bulw
Do zewnętrznych wad bulw zalicza się wzrost wtórny i pękanie. Wyróżnia się pięć typów wtórnego wzrostu:
👉bulwy dzieciuchowate;
👉bulwy butelkowate;
👉bulwy nadmiernie wydłużone lub z przewężeniem;
👉bulwy wykazujące paciorkowatość;
👉bulwy skiełkowane.
Zakłócenie normalnego wzrostu i rozwoju bulw spowodowane jest niekorzystnym układem warunków atmosferycznych.
👉 Wzrost wtórny spowodowany jest wysokimi temperaturami w okresie wegetacji, rzędu 27–30°C. Również długotrwała susza sprawia, że młode bulwy zaczynają przedwcześnie dojrzewać, a po obfitych deszczach wznawiają swój wzrost. Skrobia może zostać przetransportowana z bulwy starszej na młodsze. Miąższ bulwy starszej jest w takim przypadku szklisty na przekroju. W celu zapobiegania wystąpieniu wzrostów wtórnych powinno się uprawiać odmiany mniej podatne na suszę, jeśli to możliwe, stosować nawadnianie w okresach suszy, a w przypadku przedłużającej się suszy nie zwlekać ze zbiorem przedwcześnie dojrzałych bulw. Wynikiem wystąpienia stresu wodnego jest również pękanie wzrostowe. Długi okres wegetacji sprzyja ekspozycji na niekorzystne warunki wzrostowe. Udział bulw zdeformowanych u odmian o dłuższym okresie wegetacji jest więc większy, niż u odmian wczesnych i bardzo wczesnych.
👉 Paciorkowatość
Przyczyną powstawania paciorkowatości bulw jest zaburzenie dojrzewania wywołane nierównomiernym rozkładem opadów atmosferycznych (długotrwała susza) oraz spadkiem temperatury. Paciorkowatość objawia się tworzeniem z jednego lub kilku oczek bulwy stolonów, na wierzchołku których tworzą się nowe bulwy. Proces ten może powtórzyć się kilkukrotnie. Skrobia z bulw starszych przechodzi do rozwijających się bulw młodszych. Bulwy pozbawione części skrobi mają szklistoprzezroczysty miąższ, łatwo ulegają gniciu, mają niską wartość przechowalniczą i niewskazane jest stosowanie ich jako materiału sadzeniakowego.
Wady wewnętrzne
Wady wewnętrzne bulw to: pustowatość, brązowe środki, rdzawa plamistość miąższu, czarne serca oraz przebarwienia miąższu. Wady te spowodowane są czynnikami abiotycznymi.
👉 Pustowatość może wystąpić w różnym czasie w trakcie trwania sezonu wegetacyjnego. Jeśli do powstania wady dochodzi w początkowej fazie wiązania bulw, to jama jest umiejscowiona w części przystolonowej bulwy, jeśli później – to w części wierzchołkowej. Zazwyczaj powstała wewnątrz bulwy komora jest oddzielona od miąższu warstwą korka, co chroni przed zakażeniem przez patogeny, jednak w warunkach wysokiej wilgotności może wystąpić zgnilizna wewnętrzna. Pustowatość bulw jest wynikiem wahania w zaopatrzeniu w wodę rozwijających się bulw oraz wysokich dawek azotu podanych roślinie tuż po rozpoczęciu tuberyzacji (zawiązywanie bulw). Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia pustowatości jest również niska temperatura przez kolejne 5 do 7 dni w okresie wiązania bulw, wysoka wilgotność po okresie suszy oraz zbyt duże odstępy między roślinami w redlinie. Czynności agrotechniczne stosowane zapobiegawczo to przede wszystkim dostosowanie nawożenia azotem do kierunku uprawy ziemniaków i potrzeb uprawianej odmiany oraz lekkie opóźnienie terminu sadzenia w rejonach, gdzie występuje ryzyko wystąpienia niskich temperatur i wysokiej wilgotności w okresie tuberyzacji.
Brązowe środki spowodowane są niską temperaturą (10–15°C) na początku tuberyzacji i zbyt niską zawartością wapnia w bulwie. Ostrość objawów zwiększa się przy wysokiej wilgotności gleby.
👉 Rdzawa plamistość miąższu bulw pojawia się przy ograniczonym zaopatrzeniu w wodę i wysokich temperaturach, może też być związana z niedoborami fosforu i wapnia. Na przekroju bulwy widoczne są nieregularnego kształtu rdzawe lub ciemnobrunatne plamy. Na ogół plamy te występują wewnątrz pierścienia wiązek naczyniowych, a tworzą je skupienia komórek, które uległy nekrotyzacji (obumarciu). Nasilenie tej wady jest obserwowane w latach, w których występują gwałtowne zmiany pogodowe, tzn. okresy suszy i deszczu następują kolejno po sobie. W celu zapobiegania rdzawej plamistości należy unikać uprawy ziemniaka na glebach piaszczystych i przepuszczalnych oraz na gliniastych i mało przepuszczalnych oraz wybierać odmiany o mniejszej skłonności do rdzawej plamistości miąższu. Powinno się również zadbać o staranne obsypywanie i formowanie redlin, aby rozwijające się bulwy były zakryte warstwą gleby przez cały okres wegetacji. Ważne jest także dostosowanie nawożenia mineralnego do potrzeb odmiany i kierunku uprawy ziemniaka.
👉Kolejną wadą wewnętrzną bulw są tzw. czarne serca, które pojawiają się w okresie przechowywania i transportu bulw, jeśli występuje niedostateczna ilość tlenu w wyniku słabej wentylacji, szczególnie w okresie występowania wysokich temperatur (32°C). Czarne serca mogą również powstawać w bulwach, jeśli wysokie temperatury następują po wystąpieniu dużej ilości opadów, które powodują niedobór tlenu w glebie.
👉 Oddzielnym problemem jest występowanie na powierzchni bulwy i w jej miąższu objawów chorobowych, wywoływanych przez różne patogeny. Objawy te często przypominają zaburzenia fizjologiczne, jak w przypadku różnego rodzaju plamistości. Cechą charakterystyczną rdzawej plamistości miąższu o podłożu fizjologicznym jest to, że nekrozy miąższu są rozłożone nieregularnie w środkowej części miąższu bulw, a powierzchnia bulwy wygląda zdrowo.
Zdjęcia: B. Tatarowska
Autorzy:
dr Beata Tatarowska
dr Dorota Milczarek
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB w Radzikowie, oddział w Młochowie
Artykuł pochodzi z sierpniowego wydania czasopisma WARZYWA 8/2022
