Pomidory w glebie tuneli i szklarni uprawia się coraz rzadziej z powodu problemów z chorobami systemu korzeniowego. Szczepienie rozsady ogranicza w pewnym stopniu ich negatywny wpływ na rośliny. Nie wszystkie gospodarstwa decydują się na uprawę bezglebowa pomimo jej niezaprzeczalnych zalet. Zmiana technologii uprawy zazwyczaj wiąże się z dodatkowymi nakładami inwestycyjnymi i koniecznością nabycia nowych kompetencji. Jeżeli gleba w tunelu nie jest mocno zakażona to można osiągać satysfakcjonujące plony, a wielu ogrodników i konsumentów twierdzi, że takie owoce są smaczniejsze. Tradycyjna technologia uprawy jest również rozwiązaniem dla gospodarstw ekologicznych. Nawożenie jest istotnym aspektem uprawy glebowej pomidorów pod osłonami.
Pomidory w gruncie tunelu uprawia się zazwyczaj od kwietnia do lipca po wczesnych warzywach np. rzodkiewce, sałacie czy kapuście. Umożliwia to maksymalne wykorzystanie obiektu uprawowego, który zazwyczaj nie jest ogrzewany. Gleba w tunelu powinna zawierać możliwie dużo substancji organicznej najlepiej powyżej 10%. Dzięki temu można utrzymać jej dobra strukturę, pojemność sorpcyjną i wodną. Bardzo wskazane jest nawożenie dobrze przefermentowanym obornikiem (5–7,5 kg/m2) lub kompostem (5–10 kg/m2). Obornik powinno się stosować z wyprzedzeniem kilku tygodni i musi być dobrze przykryty glebą a kompost można rozrzucać bezpośrednio przed sadzeniem i wymieszać płytko z glebą. Jeżeli gleba jest bardzo lekka lub bardzo ciężka to można ją rozluźnić torfem w dawce 10–20 l/m2. Poprawi to retencję wodną gleby lekkiej, przepuszczalność ciężkiej i pojemność sorpcyjną w obydwu przypadkach.
Niezbędnym uzupełnieniem nawożenia organicznego jest nawożenie mineralne, ponieważ pomidor w uprawie pod osłonami charakteryzuje się wysokimi potrzebami pokarmowymi i nawozowymi. W tabeli 1 przedstawiono przeciętne zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe.
Tabela 1. Średnie zapotrzebowanie pomidora na wytworzenie kg owoców
| Składnik pokarmowy | Zużycie składników w g/kg owoców | |
| uprawa wiosenna | uprawa jesienna | |
| Azot | 1,8–2,5 | 2,5–3,5 |
| Fosfor | 0,3–0,5 | 0,5–1,2 |
| Potas | 2,5–5,0 | 3,5–6,0 |
| Wapń | 4,0–5,0 | 4,5–6,0 |
| Magnez | 0,5–0,7 | 0,6–1,0 |
Tabela 2. Wymagania pokarmowe pomidora o uprawianego pod osłonami
| Wyszczególnienie | Informacje i zalecenia |
| W zależności od odmiany | ● przyjmuje się, że odmiany o przewadze cech wegetatywnych wykazują mniejsze zapotrzebowanie na azot, natomiast większość nowo wprowadzanych odmian, zwłaszcza malinowych charakteryzuje się zwiększonym zapotrzebowaniem na magnez;
● zapotrzebowanie na azot odmian o owocach koktajlowych jest zasadniczo o 20–25% mniejsze w stosunku do standardowych zaleceń. |
| Pomidory wielkoowocowe | podstawowe zasady w uprawie pomidorów wielkoowocowych to:
● obniżony poziom azotu w początkowym okresie uprawy, zwłaszcza w warunkach niedoboru światła oraz niższej od optymalnej temperatury powietrza i podłoża – w celu zbilansowania wzrostu i rozwoju roślin; ● wyższy poziom potasu bezpośrednio po posadzeniu roślin na miejsce stałe oraz w czasie plonowania; ● wyższy poziom magnezu, szczególnie w okresie plonowania; ● wyższa koncentracja wapnia w glebie, zwłaszcza w czasie dużego obciążenia roślin owocami; ● okresowo zwiększona ilość azotu wówczas, gdy rośliny są mocno obciążone owocami – w celu utrzymania rozwoju wegetatywnego. |
| Rośliny szczepione | Przy planowaniu nawożenia w uprawie pomidorów szczepionych na podkładkach należy uwzględnić kilka istotnych różnic, w stosunku do standardowych zaleceń dotyczących uprawy roślin nieszczepionych. Najważniejsze z nich to:
● utrzymywanie przez cały okres produkcji zwiększonej zawartości wapnia (o 10–15% w stosunku do standardowych zaleceń); ● podwyższenie zawartości magnezu – w początkowym okresie uprawy o 10%, w czasie plonowania – o 15%, a przy dużym obciążeniu roślin owocami – o 20%; ● w sytuacji, gdy panują warunki utrudniające pobieranie magnezu (niskie natężenie światła, nadmierna zawartość potasu w podłożu, zbyt niskie pH, deficyt powietrza w glebie, obniżona temperatura), należy zwiększać okresowo ilość magnezu o 15–25%, w zależności od panujących warunków pogodowych; ● w początkowym okresie uprawy (przez pierwszy miesiąc) należy wyeliminować amonową formę azotu; ● przez cały okres uprawy poziom azotu w glebie powinien być mniejszy od standardowo zalecanego w uprawie roślin nieszczepionych – po posadzeniu roślin o 20%, a w późniejszym okresie o 10–15%, w zależności od siły wzrostu roślin. |
Zalecane pH gleby powinno wynosić 5,5–6,5. W kontekście odczynu należy jednak pamiętać, żeby gleba była wystarczająco zasobna w wapń, który jest ważny dla jakości pozbiorczej owoców, zwłaszcza deserowych. Szczególnie wysokie zapotrzebowanie na ten składnik wykazują popularne w uprawie odmiany malinowe. Jeżeli pH gleby jest poniżej 6,0 przed sadzeniem rozsady można zastosować kredę w dawce 100–150 g/m2. Optymalnym rozwiązaniem jest regulacja odczynu jesienią, gdy tunel jest pusty i jest czas na odkwaszanie gleby. Należy pamiętać, że musi być ona wilgotna podczas odkwaszania w innej sytuacji reakcje nie zachodzą.
Podstawą nawożenia jest doprowadzenie zasobności gleby do poziomu zalecanego dla pomidora na podstawie analizy. Liczby graniczne dla różnych typów odmian zamieszczono w tabeli 3.
Tabela 3. Standardowe zawartości makroskładników dla pomidorów [mg·dm-3]
| Typ odmiany | Azot⃰
N-NO3 |
Fosfor | Potas | Magnez | Siarka | Wapń – Ca | EC mS/cm |
| Czerwone wielko- i średnioowocowe | 175–250 | 150–200 | 300–350 | 150–200 | 75–125 | 500–1500 | 1,8 |
| Malinowe | 200–250 | 175–250 | 300–400 | 200–250 | 75–150 | 750–1500 | 2,0 |
| Koktajlowe | 150–200 | 125–150 | 250–300 | 125–175 | 50–100 | 500–1000 | 1,6 |
⃰Azot amonowy poniżej 50 mg/dm3
Przed sadzeniem rozsady zasobność gleby należy uzupełnić do poziomu liczb granicznych, w zależności od terminu uprawy, stosowanej agrotechniki etc. Dla roślin bardziej wymagających do wyższej wartości, dla mniej wymagających – do niższej. W trakcie wegetacji warto wykonywać analizy co 2–3 tygodnie i uzupełniać składniki do zalecanych poziomów.
Azot
Zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe jest uzależnione od terminu i długości uprawy oraz typu odmiany. Generalnie im dłuższy okres uprawy i plonowania tym zapotrzebowanie większe. Plon z uprawy jesiennej jest również zazwyczaj większy, niż z wiosennej i stąd większe zapotrzebowanie na składniki mineralne. Największe zapotrzebowanie na azot występuje w początkowym okresie uprawy w czasie intensywnego przyrostu biomasy oraz tworzenia pierwszych gron. W zależności od typu jej wzrostu stosujemy więcej azotu w formie amonowej dla odmian generatywnych a dla bardziej wegetatywnych powinien przeważać azot azotanowy. Forma amonowa promuje wzrost wegetatywny roślin. Jeżeli obserwujemy, że roślina staje się bardziej generatywna – mniejsze liście, osłabione wierzchołki to zwiększamy nawożenie amonową formą azotu. Analogicznie gdy roślina jest zbyt wegetatywna, tzn. wierzchołek jest bardzo mocny i ma dużą średnicę, międzywęźla są krótkie, liście bardzo duże pofałdowane, silne i grube pędy boczne to ograniczamy ilość azotu i stosujemy go w formie azotanowej.
Fosfor
Dobre zaopatrzenie w fosfor jest niezbędne na początku uprawy, gdy rośliny się ukorzeniają. Jeżeli występują warunki utrudniające pobieranie tego składnika, do których zaliczamy za niskie lub zbyt wysokie pH i temperatura gleby poniżej 12oC to można podlać rozsadę nawozem z fosforem lub dokarmiać rośliny dolistnie. Typowymi objawami niedożywienia tym składnikiem wczesną wiosną jest antocyjanowe (fioletowe) przebarwienie dolnej strony blaszki liściowej i ogonków. Prawidłowe odżywienie fosforem jest również bardzo ważne w procesie kwitnienia, zapylenia i zapłodnienia kwiatów. Rośliny wykorzystują go do budowy organów generatywnych. W warunkach utrudnionego pobierania tego składnika w tym okresie można pomidory dokarmiać nawozami dolistnymi o wysokiej zawartości fosforu.
Potas
Pomidor jest gatunkiem o bardzo dużym zapotrzebowaniu na potas, przewyższającym inne składniki. Najwięcej ego składnika pomidor pobiera w okresie zawiązywania, wypełniania i dojrzewania owoców. Pomidory gromadzą duże ilości potasu w jagodach. Typowymi objawami niedoboru jest zielone zabarwienie owoców przy szypułce tzw. zielona piętka i nierównomierne wybarwienia owoców, które są również drobniejsze. Ma to duże znaczenie dla odmian wielkoowocowych przeznaczonych do bezpośredniego spożycia, które muszą wyglądać atrakcyjnie. Ponadto prawidłowe odżywienie tym składnikiem przyśpiesza dojrzewanie owoców i poprawia ich smak. W okresie dojrzewania owoców w celu poprawy ich jakości można rośliny dokarmiać nawozami dolistnymi o wysokiej zawartości potasu. Zabiegi można powtarzać co 7–10 dni. Nawożenie potasem powinno być powiązane z nawożeniem azotem. W początkowym okresie uprawy stosunek N:K powinien wynosić jak 1:1–1,2, w miarę dorastania owoców zwiększamy go do zakresu 1:1,5–1,8. Szczegółowe zalecenia dla poszczególnych typów odmian przedstawiono w tabeli 4. W miarę postępowania uprawy należy zwiększyć dawkowanie potasu w stosunku do azotu.
Tabela 4. Prawidłowy stosunek ilościowy azotu do potasu w pożywkach stosowanych w uprawie różnych typów odmian pomidora szklarniowego
| Faza wzrostu roślin | Odmiany średnioowocowe | Odmiany wielkoowocowe | Odmiany o przewadze cech generatywnych |
| Przygotowanie gleby | 1:1 | 1:0,95 | 1:1,1 |
| Od sadzenia do zakwitnięcia pierwszego grona | 1:1,3–1,4 | 1:1,4–1,5 | 1:1,2 |
| Kwitnienie gron 1–3 | 1:1,4–1,5 | 1:1,5–1,6 | 1:1,3 |
| Kwitnienie gron 4–7 | 1:1,6–1,7 | 1:1,6–1,7 | 1:1,5 |
| Początek plonowania | 1:1,6–1,7 | 1:1,7–1,8 | 1:1,5–1,6 |
| Plonowanie | 1:1,6–1,8 | 1:1,8–2,0 | 1:1,6–1,8 |
Po posadzeniu roślin
Nawożenie pogłówne zaczynamy zazwyczaj 3–4 tygodnie od posadzenia rozsady, gdy rośliny podejmą intensywny wzrost. Dawniej co 10–14 dni stosowano nawożenie posypowe nawozami w formie stałej. Jednorazowo aplikowano 100–150 g nawozu wieloskładnikowego na 1 m2. Jeżeli były to nawozy pojedyncze to orientacyjne dawki wynosiły N 5–10 g, P 10–15 g, K 10–20 g i Mg 5–10 g/m2 jednorazowo. Jeżeli zastosowano nawozy organiczne to nie było potrzeby nawożenia mikroskładnikami.
Obecnie, gdy standardem jest nawadnianie kropelkowe w tunelach optymalnym rozwiązaniem jest nawożenie płynne. Nawozy można rozpuścić w wodzie i podlewać takim roztworem rośliny. Jest to bardzo wygodne i efektywne. W takiej sytuacji rośliny można fertygować pożywkami o układzie N:P:K dostosowanym do wymagań pokarmowych pomidora w poszczególnych fazach rozwojowych. Takie pożywki można komponować na bazie nawozów wieloskładnikowych do fertygacji zawierających standardowo również mikroskładniki. Stężenie pożywki wynosi w takiej sytuacji zazwyczaj 0,15–0,25% (1,5–2,5 g nawozu w litrze pożywki). Innym rozwiązaniem może być okresowe nawożenie płynne, czyli podlewanie pożywkami o większym stężeniu 0,3–0,5% naprzemiennie z wodą. Niezależnie od przyjętej strategii nawożenia należy regularnie wykonywać analizy gleby, żeby z jednej strony nie dopuścić do niedoboru składnika lub składników a z drugiej do ich nadmiaru. Objawem nadmiernego wzrostu zasolenia jest ciemnozielone zabarwienie liści, które są grube i pofałdowane, poskręcane i grube są także wierzchołki roślin, ponadto skracają się międzywęźla oraz liczne grube pędy boczne. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji to należy ograniczyć nawożenie, utrzymywać wysoką wilgotność podłoża a w ostateczności przemyć glebę wysoką dawka wody w ilości 150–250 l/m2. Reasumując nawożenie pomidora uprawianego w gruncie można realizować różnymi metodami ale niezbędna jest znajomość potrzeb pokarmowych roślin i zasobność gleby lub podłoża.
dr inż. Piotr Chohura
Artykuł pochodzi z czasopisma
Witam
Uprawiam pomidory malinowe w tunelu foliowym. Wysadzam rozsadę pod koniec kwietnia pierwsze i drugie grona zapylają się dobrze natomiast trzecie i czwarte w ogóle (przypada to w największe upały) analiza gleby;pH- 6,8 stężenie soli g/l-1,00 N-NO3- 70/20, P-210, K-140, Mg-120, CI-50, Ca-3100 . Kwiaty zapylam Betoksonem
Jakie mogą być przyczyny (szarą pleśń wykluczam ) opryskuję środkami chemicznymi co 14 dni Amistar, SWITCH 62,5 WG, Topsin
Z poważaniem Tadeusz