Wczesny termin sadzenia ziemniaków pozwala na głębsze ukorzenienie się roślin, umożliwia lepsze wykorzystanie zimowych zapasów wody oraz składników mineralnych, przesuwa wegetację na korzystniejszy okres dłuższych dni i zmniejsza szkody spowodowane przez zarazę ziemniaka.
Artykuł archiwalny z roku 2009.
Czytaj także: Program Ochrony Ziemniaka 2020 r.
Kiedy sadzić ziemniaki?
Dzięki wieloletnim doświadczeniom ustalono, że optymalnym terminem sadzenia dla południowych i południowo-zachodnich i centralnych rejonów kraju jest II i III dekada kwietnia, dla rejonów północno-zachodnich III dekada kwietnia, a rejonów północno-wschodnich i podgórskich III dekada kwietnia i I dekada maja. Optymalna temperatura gleby na głębokości 10 cm do rozpoczęcia sadzenia powinna wynosić 6-8oC. Sadzeniaki podkiełkowane odmian wczesnych przeznaczone na wczesny zbiór mogą być sadzone w mniej ogrzaną glebę.
Opóźnienie sadzenia wyraźnie obniża plon, powoduje zdrobnienie bulw i obniżkę zawartości skrobi. Przy uprawie odmian późnych o długim okresie wegetacji opóźnienie sadzenia zwiększa ilość uszkodzeń mechanicznych bulw podczas zbioru, transportu i sortowania, co wyraźnie pogarsza trwałość przechowalniczą. W przypadku chłodnej i wilgotnej wiosny bardzo wczesny termin sadzenia może powodować pewne straty wskutek spóźnionych przymrozków, ale straty te będą mniejsze niż w przypadku opóźnionego sadzenia.
Na podstawie wyników badań przeprowadzonych na terenie całego kraju stwierdzono, że opóźnienie sadzenia o 2 tygodnie w stosunku do terminu optymalnego obniżało plon o 5-7%, o 4 tygodnie – 15-20%, a o 6 tygodni – straty plonu wynosiły o 40-55% w zależności od odmiany. Zwiększonym nawożenie azotowym nawet przy dokarmianiu dolistnym nie można nadrobić strat spowodowanych opóźnionym sadzeniem.
Opóźnienie sadzenia odmian skrobiowych powodowało obniżenie procentowej zawartości skrobi o 0,5-1,6%, a w latach korzystnych do gromadzenia skrobi nawet o 3,0%.
Stwierdzono także, że spadek plonu ziemniaków wskutek opóźnienia sadzenia zależy od:
– poziomu agrotechniki i kultury rolnej (im wyższy poziom agrotechniki, tym większe spadki plonów w wyniku opóźnienia sadzenia),
– zasobności gleby i jakości stanowiska (wyższe spadki na glebach zasobnych i lepszych stanowiskach),
– wrażliwości odmian i ich odporność na zarazę ziemniaka (wyższe spadki u odmian bardzo podatnych na zarazę ziemniaka.
Wielkość sadzeniaka i gęstość sadzenia
Warunkiem uzyskania wysokich plonów ziemniaka o pożądanym kierunku użytkowania jest właściwa obsada roślin na jednostce powierzchni. Obsada roślin może być wyrażona liczbą wysadzanych bulw lub liczbą łodyg z nich wyrastających. Liczba łodyg zależy nie tylko od ilości wysadzanych bulw (gęstości sadzenia), lecz także od ich wielkości sadzeniaka. Współdziałanie tych dwóch czynników decyduje o stopniu zagęszczenia łanu oraz wielkości i strukturze plonu. W miarę zagęszczenia plantacji zwiększa się ogólny plon ziemniaka, ale maleje plon pojedynczych roślin. Do sadzenia należy używać sadzeniaków całych i rozsortowanych przynajmniej na 2-3 frakcje wielkości oraz pobudzonych, gdzie długość kiełka nie powinna przekraczać 0,5 cm. Nie należy wysadzać sadzeniaków porośniętych, usunąć długie kiełki na 2 tygodnie przed sadzeniem, aby w oczkach mogły się wytworzyć nowe.
Poznaj pakiet korzyści: przy prenumeracie czasopisma “Warzywa”
Doświadczenia polowe wykazały, że w miarę zagęszczania sadzenia wzrasta plon ogólny oraz plon sadzeniaków w przypadku produkcji nasiennej. Jednocześnie zwiększa się masa wysadzanych sadzeniaków na hektar. Przy dużym zagęszczeniu plantacji o obsadzie roślin 75,0 tys. na ha, zużycie średniej wielkości sadzeniaków przekracza 5,0 t/ha.
Wielkość sadzeniaków odgrywa istotną rolę w kształtowaniu plonów ziemniaka, jego struktury i współczynnika rozmnażania. Przy jednakowej gęstości sadzenia z sadzeniaków małych wyrasta mniej pędów o mniejszej powierzchni asymilacyjnej liści. Efektem tego jest niższy plon końcowy niż z sadzeniaków średnich czy dużych. O wielkości powierzchni asymilacyjnej roślin decyduje ilość kiełkujących oczek na bulwie i wielkość pędu (łodygi) oraz ilość substancji zapasowej przypadających na kiełkujące oczko. Z sadzeniaków małych wyrasta więcej bulw dużych, natomiast z sadzeniaków dużych więcej bulw małych i średnich.
Na glebach lekkich o niskiej zasobności w przyswajalne składniki mineralne w rejonach o małej ilości opadów zaleca się rzadsze sadzenie, gdyż mniejsza konkurencja o wodę i składniki mineralne korzystnie wpływa na wysokość plonu. Na glebach zasobnych w składniki mineralne, średnio zwięzłych i zwięzłych w rejonach o optymalnej ilości opadów wskazana jest większa obsada roślin na jednostce powierzchni. Aby uzyskać plon wysoki plon w każdym kierunku użytkowania należy sadzeniaki małe sadzić gęściej, a duże rzadziej.
Warzywa.pl na Facebook – kliknij tu i polub nasz profil i bądź na bieżąco
Przy dużym zagęszczeniu plantacji na dobrych i zasobnych glebach o obsadzie roślin 50,0 tys. na ha i stosowaniu średniej wielkości sadzeniaków należy wysadzić na 1 ha ok. 3,0 sadzeniaków. Jednak zwyżka plonu ogólnego rekompensuje 2-3-krotnie tę wielkość. Aby uzyskać w plonie dużą ilość bulw dużych przydatnych do konsumpcji i przetwórstwa spożywczego, należy dużymi sadzeniakami sadzić przy zagęszczeniu 40 lub 50 cm w rzędzie a małymi 22-30 cm. W przeciętnych warunkach glebowych jako optymalne uważa się następujące obsady roślin w zależności od kierunku użytkowania:
– 50-80 tys. roślin na 1 ha przy produkcji nasiennej,
– 45-50 tys. roślin na 1 ha dla odmian wczesnych zbieranych na wczesny zbiór,
– 40-45 tys. roślin na 1 ha dla ziemniaków jadalnych i przemysłowych,
– 30-40 tys. roślin na 1 ha dla ziemniaków na frytki i chipsy.
Na glebach lekkich, kwaśnych, mało zasobnych oraz na gorszych stanowiskach należy stosować dolne granice, a na glebach zasobnych i dobrych stanowiskach – górne.
Głębokość sadzenia, wysokość obsypywania i szerokość międzyrzędzi
Od głębokości sadzenia zależy w dużym stopniu tempo wzrostu i dojrzewania oraz wysokość i jakość plonu. Przy głębszym sadzeniu, szczególnie na glebach średnio zwięzłych i zwięzłych powstaje więcej przepustów wskutek braku wschodów spowodowanych zwiększonym porażeniem rizoktoniozą i czarną nóżką. Zniżka plonu wynikająca ze zbyt głębokiego sadzenia może być bardzo duża i jest wynikiem opóźnienia wschodów o 6-8 dni oraz wegetacji i utrudnieniem w powstawaniu stolonów w głębszej bardziej zbitej warstwie gleby. Ponadto głębokie sadzenia wpływa na głębsze rozmieszczenie bulw w redlinie, co powoduje utrudnienie zbioru kombajnem i zwiększa straty w wyniku uszkodzeń mechanicznych bulw. Kopaczki lub kombajny muszą przerobić większą masę gleby, co wpływa na zmniejszenie wydajności oraz zwiększenie awaryjności i zużycia paliwa. Głębokość sadzenia określamy od podstawy sadzeniaka do wyrównanej powierzchni roli przed sadzeniem. Najbardziej optymalna głębokość wynosi 1-2 cm więcej od poprzecznej średnicy sadzeniaka. Dla sadzeniaków małych o wielkości 3,0-4,5 cm powinna wynosić 5-6 cm, a dużych o wielkości 4,5-6,0 cm – odpowiednio 7-8 cm. Wysokość obsypywania powinna wynosić 6-8 cm gleby nad sadzeniakiem, pozwala to ochronić sadzeniak przed ewentualnymi nocnymi przymrozkami i sprzyjać będzie lepszemu nagrzewaniu się gleby i szybkim wschodom roślin.
Masz pytania? Zadaj je na forum/grupie “Rozmowy o warzywnictwie” na Facebook
Tabela 1. Zalecana obsada roślin (tys. szt./ha) przy różnej szerokości międzyrzędzi i różnej gęstości sadzenia.
Gęstość sadzenia w rzędzie (cm) |
Szerokość międzyrzędzi (cm) | |||
62,5 | 67,5 | 75,0 | 90,0 | |
15 | 107 | 99 | 89 | 731 |
17 | 94 | 87 | 781 | 651 |
20 | 80 | 741 | 671 | 541 |
22 | 721 | 701 | 601 | 501,3 |
25 | 641 | 591 | 531,3 | 443 |
28 | 571 | 531,3 | 483 | 393 |
30 | 541,3 | 493 | 443 | 372,3 |
35 | 463 | 423 | 383 | 312 |
40 | 403 | 383 | 332 | 282 |
45 | 363 | 332 | 302 | 24 |
1– zalecane obsady roślin przy produkcji nasiennej
2– zalecane obsady roślin przy uprawie do przetwórstwa spożywczego
3– zalecane obsady roślin przy uprawie ziemniaków jadalnych i skrobiowych
Doświadczenia krajowe wykazały, że przy zwiększeniu szerokości międzyrzędzi z 62,5 do 75,0 cm nie występuje zniżka plonu, jeśli zachowa się tą samą obsadę roślin na powierzchni 1 ha, a więc zastosuje się gęstsze sadzenie w rozstawie 75,0 cm. Przy większych szerokościach międzyrzędzi uzyskuje się wyraźne oszczędności w nakładach robotniko- i ciągnikogodzin i kosztach uprawy oraz powoduje przyśpieszenie terminowości zabiegów.
Do zalet zastosowania większych szerokości międzyrzędzia także należy wymienić:
– możliwość rzędowego wysiewu nawozów mineralnych podczas sadzenia sadzarką dające oszczędności w nakładach pracy i kosztach nawożenia,
– możliwość efektywniejszego stosowania wyższych dawek nawożenia mineralnego,
– ułatwienie wykonania selekcji negatywnej na plantacjach nasiennych,
– mniejszą podatność na deformację i rozmywanie redlin podczas wegetacji,
– zmniejszenie ilości bulw zazielenionych i porażonych zarazą ziemniaka przy zbiorze,
– zmniejszenie ilości uszkodzeń mechanicznych bulw przy zbiorze kombajnem,
– wyraźne zwiększenie wydajności pracy przy sadzeniu, pielęgnacji, ochronie i i zbiorze oraz mniejsze zużycie paliwa.
Katedra Agroinżynierii Politechniki Koszalińskiej