Polska branża przetwórcza stoi w obliczu poważnego wyzwania. Wkrótce wprowadzone zostaną znacznie zaostrzone przepisy, które tyczą się pozostałości acetamiprydu. Restrykcje budzą ogromny niepokój i mogą doprowadzić do paraliżu w skupie i przetwórstwie wielu kluczowych gatunków owoców i warzyw w nadchodzącym sezonie.
Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS) oraz Krajowe Stowarzyszenie Przetwórców Owoców i Warzyw (KSPOiW) biją na alarm, przedstawiając swoje stanowisko w tej sprawie.
Nowe Regulacje i Drastyczne Obniżenie NDP
Problem dotyczy rozporządzenia Komisji (UE) 2025/158 z dnia 29 stycznia 2025 r., które zmienia załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości acetamiprydu w określonych produktach lub na ich powierzchni.
Rozporządzenie to, jak wskazują sygnatariusze stanowiska, wprowadziło znaczące obniżenie Najwyższych Dopuszczalnych Poziomów (NDP)/Maksymalnych Poziomów Pozostałości (MRL) acetamiprydu w 38 rodzajach owoców i warzyw. Wśród nich znajdują się produkty kluczowe dla polskiego sadownictwa i warzywnictwa, takie jak jabłka, gruszki, czereśnie, morele, brzoskwinie, porzeczki, agrest, borówki, maliny, winogrona, a także sałata, pomidory, ogórki, kapusta głowiasta, endywia, szpinak i boćwina. W przypadku niektórych upraw, jak porzeczki (czarna, czerwona, biała), obniżenie NDP/MRL będzie szczególnie duże – z poziomu 2 mg/kg do 0,01 mg/kg, czyli do poziomu oznaczalności. Nowe, zaostrzone wymogi wchodzą w życie od 19 sierpnia 2025 roku.
Brak czasu na dostosowanie i konsekwencje
Rozporządzenie Komisji Europejskiej, jak podkreślają sygnatariusze oświadczenia, nie przewiduje odpowiednio długiego terminu przed rozpoczęciem obowiązywania nowych NDP, aby umożliwić rolnikom i podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwa spożywcze dostosowanie się do wymogów.
Czas wejścia w życie rozporządzenia, wynoszący niecałe 7 miesięcy od ogłoszenia, nie został dostosowany do sezonowości upraw owoców i warzyw. Data 19 sierpnia 2025 roku przypada w środku sezonu wielu gatunków owoców i warzyw. Jak czytamy, nie przewidziano żadnych działań pomocowych lub rekompensaty za brak możliwości zbytu lub utylizację dużych partii surowców wyprodukowanych zgodnie z poprzednimi przepisami, ale niezgodnych z nowymi normami w momencie zbioru, przetwarzania lub sezonowego magazynowania. Krótki okres i brak okresu przejściowego na dostosowanie się całej branży może doprowadzić do załamania przetwórstwa owoców i warzyw w Polsce w sezonie bieżącym, a w przyszłości do całkowitego załamania produkcji.
Od 19 sierpnia 2025 roku owoce, warzywa świeże i przetworzone (np. owoce mrożone, zagęszczony sok owocowy) muszą spełniać nowe zaostrzone normy acetamiprydu. Produkty, które nie spełnią tych norm, nie znajdą rynków zbytu zarówno w kraju, jak i za granicą. Jest to o tyle katastrofalne, że średnio 75% produkcji krajowej owoców, warzyw i ich przetworów jest eksportowana.
Działania zakładów przetwórczych
Zakłady przetwórcze, aby dostosować się do nowych wymagań i zminimalizować ryzyko, będą zmuszone podjąć szereg działań. Jak wskazują KUPS i KSPOiW, działania te obejmują przeprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej skierowanej do dostawców w sprawie zmian poziomów NDP, poddawanie każdej partii dostarczanych surowców szczegółowej kontroli (w tym badaniom na obecność pozostałości acetamiprydu), wymaganie od dostawcy oświadczenia producenta o niestosowaniu środków ochrony roślin zawierających acetamipryd lub stosowaniu takiego planu ochrony, który zapewni zgodność z rozporządzeniem oraz realizowanie płatności dopiero po zbadaniu poziomu acetamiprydu i potwierdzeniu jego zgodności z wymaganiami. Brak deklaracji stosowania się producentów do nowych przepisów będzie skutkować brakiem przyjęcia surowca do przerobu, a partie niespełniające wymogów będą wymagały utylizacji.
Wszystkie te działania, choć prewencyjne, pozostają obarczone dużym ryzykiem, dodatkowymi kosztami i zmianami organizacyjnymi. Pomimo starań, mogą nie przynieść zamierzonego skutku, co może skłonić firmy do znacznej redukcji ilości przyjmowanego surowca lub nawet zaniechania przerobu w bieżącym sezonie. Szczególnie narażone są owoce, w których doszło do największego zmniejszenia poziomu NDP, czyli porzeczki czarne oraz porzeczki czerwone.
Apel branży o wsparcie
Branża przetwórcza podjęła już starania, kierując apele do władz krajowych i unijnych z prośbą o podjęcie działań w celu wydłużenia okresu przejściowego w rozporządzeniu o co najmniej 24 miesiące. Cel jest jasny. Pozwoliłoby to na przygotowanie się całej branży owocowo-warzywnej do zmian, uniknięcie załamania produkcji oraz przetwórstwa wielu owoców i warzyw w bieżącym sezonie. W związku z tym KUPS i KSPOiW apelują do wszystkich organizacji reprezentujących producentów owoców i warzyw o szerokie wsparcie ich starań. Podkreślają, że takie wsparcie będzie nadzwyczaj ważne dla utrzymania upraw wyżej wymienionych owoców i warzyw w Polsce, z których większość trafia do przetwórstwa. Sukces w tej sprawie, jak czytamy, możemy osiągnąć tylko wspólnie.
