Widocznym symptomem dojrzewania cebuli i wchodzenia jej w okres spoczynku jest załamywanie się i stopniowe zasychanie szczypioru, zamieranie i zasychanie korzeni oraz wytwarzanie suchych łusek okrywających. Wówczas należy dokonać zbioru cebuli. Można go zmechanizować, wykorzystując specjalistyczne obcinacze szczypioru oraz kopaczki.
Zakłada się, że w uprawie cebuli z siewu nasion wprost do gruntu, na zbiór i transport towaru do przechowalni potrzeba około 330 roboczogodzin i około 55 ciągnikogodzin. Przy wysokich kosztach pracy oraz problemie z dostępnością pracowników wprowadza się coraz nowocześniejsze maszyny, które w znacznym stopniu pozwalają zastąpić ludzi na tym etapie produkcji tego warzywa. Należy podkreślić, że w przypadku cebuli nie bez znaczenia jest czas potrzebny na wykonanie zbioru. Poszukuje się rozwiązań, które umożliwiają wykopanie cebuli w jak najkrótszym czasie m.in. ze względu na koszty oleju napędowego, warunki atmosferyczne, koncentrację produkcji i zwiększenie powierzchni upraw w poszczególnych gospodarstwach.
Termin wykopywania cebuli
W Polsce prowadzi się głównie zbiór dwufazowy cebuli. Pierwsza faza to wykopywanie cebuli i ułożenie jej na polu, w celu wstępnego podsuszenia. Drugą fazą jest zbiór cebuli wstępnie podsuszonej z pola luzem na przyczepę i przetransportowanie jej do dalszego dosuszania w przeznaczonym do tego magazynie. Warto pamiętać, że cebulę najlepiej wykopywać, gdy około 80% roślin na plantacji ma załamany szczypior (fot. 2), przy czym 3 lub 4 liście na każdej roślinie są jeszcze zielone. Opóźnianie terminu wykopywania zgrubień, aż do zupełnego zaschnięcia szczypioru (fot. 1), może spowodować ponowne ukorzenienie się cebuli, przerwanie spoczynku, a w konsekwencji skrócenie okresu przechowania oraz wcześniejsze wyrastanie szczypioru.
Z kolei zbyt wczesny zbiór, w okresie intensywnego tworzenia cebul, powoduje, że rośliny zawierają mniej inhibitorów wzrostu, mają wyższą zawartość wody w liściach oraz szyjce i tym samym są bardziej podatne na porażenie przez choroby. Ponadto zwykle w tym czasie mają grubą, nie w pełni dojrzałą szyjkę i nie są przydatne do długotrwałego przechowywania. Wcześniejszy zbiór cebuli, przed załamaniem szczypioru u 50% roślin na plantacji, wiąże się najczęściej ze zmniejszeniem plonu oraz wyższymi stratami spowodowanymi głównie wyrastaniem szczypioru w czasie przechowywania.
Ścinanie szczypioru i wykopywanie cebuli
W minionych latach cebulę wykopywano najczęściej w drugiej połowie sierpnia, odstępstwem od tego terminu był ubiegłoroczny sezon, kiedy to z racji opóźnionego siewu nasion (w wielu gospodarstwach ok. 25 kwietnia) czynność tę w niektórych rejonach Polski wykonywano we wrześniu, żeby uzyskać wyższy plon. Często obcięcie szczypioru i kopanie cebuli odbywa się podczas jednego przejazdu – urządzenie do obcinania szczypioru jest zamontowane z przodu ciągnika, a kopaczka z tyłu pojazdu (fot. 3). Przed zbiorami cebuli należy zadbać o odpowiedni stan techniczny sprzętu do ścinania szczypioru i wykopywania cebuli. Następnie należy zwrócić uwagę na ustawienie tych maszyn. Poprawna regulacja powinna zapewniać zachowanie wysokiej jakości produktu. Taki bowiem najłatwiej sprzedać.
Wysokość roboczą ścinacza szczypioru, regulowaną za pomocą kół podporowych, należy ustawić tak, aby szczypior był ucinany na wysokości najniżej położonego miejsca podziału liści – ok. 10 cm (fot. 4). Jeżeli pozostawiane końcówki pędów będą dłuższe od pożądanych, oznacza to większe zużycie energii w procesie suszenia i stwarza dodatkowe problemy przy przeładowywaniu cebuli w przechowalni. Natomiast w przypadku zbyt krótkiego przycięcia szczypioru (fot. 5) bakterie i pleśnie szybciej przedostaną się przez szyjkę cebuli do jej wnętrza.
Warto także zapamiętać, że uschnięty szczypior lepiej się odcina przy zwiększonej liczbie obrotów noży. Ważne jest także wypoziomowanie narzędzia przy użyciu śruby rzymskiej (cięgła górnego) przy ciągniku. Bowiem jeżeli maszyna ustawiona jest pod kątem (przód skierowany w dół lub do góry), to po jednej jej stronie noże znajdują się w większej odległości od podłoża niż po drugiej.
Przeczytaj także artykuły z 2020 roku:
Zbiór cebuli – ścinacze szczypioru i kopaczki
Zbieracze i kombajny do zbioru cebuli
Na rynku jest wiele firm oferujących ścinacze do szczypioru, m.in.:
Agrotop Kaczmarek – oferuje ścinacze marki Samon oraz Sator – modele różnią się szerokością roboczą (1,5 m oraz 1,8 m).
Agrarada – ma w swojej ofercie ścinacze firmy Holaras – dostępne są np. modele UM 150-F, UM 180-F.
APH Polska – jest dystrybutorem ścinaczy do szczypioru firmy Samon. W swojej ofercie ma kilka modeli o szerokości roboczej od 1,5 m do 3,5 m.
F.H. Najbar – jest dilerem ścinaczy duńskiej firmy Asa-Lift i posiada w ofercie modele o szerokości roboczej 1,5 m, 1,8 m oraz 2,0 m.
KMK Agro – oferuje ścinacze szczypioru marki Simon. Elementem roboczym modelu o szerokości roboczej 1,7 m są 3 podwójne noże.
Ruthenberg Landtechnik – jest producentem ścinaczy do szczypioru typ ZK 1500 oraz ZK 1800.
Kopaczki do cebuli
Oferowane na polskim rynku kopaczki do cebuli, zarówno krajowych, jak i zagranicznych producentów, to urządzenia zawieszane na trójpunktowym układzie zawieszenia ciągnika, najczęściej napędzane przez WOM ciągnika, które można wykorzystać nie tylko do wykopywania cebuli, ale również np. buraków ćwikłowych (tabela).
Warto pamiętać, że ryzyko uszkodzenia cebuli jest mniejsze, jeżeli podczas jej wykopywania ziemia jest wilgotna (fot. 6). Jeżeli natomiast grunt jest zbyt mocno zbity i wyschnięty, tak że trudno jest umieścić lemiesz lub wałek kopiący w ziemi na odpowiednią głębokość, prawdopodobieństwo uszkodzenia główek znacznie się zwiększa. Niebezpieczeństwo uszkodzenia cebul istnieje także na polach, gdzie gleba nie została odpowiednio wyrównana oraz tam, gdzie wystąpiło wtórne zachwaszczenie. Silne zachwaszczenie nie tylko utrudnia zbiór cebuli, ale także jej późniejsze dosuszanie w polu (fot. 7) i przechowalni. Doradcy warzywniczy informują, że w sezonie, w którym bardzo dużo jest opadów deszczu, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na zagrożenie m.in. zgnilizną szyjki cebuli – Botrytis aclada. Duże ilości opadów sprawiają, że choroba ta łatwo poraża rośliny. Zbyt krótkie ścięcie szczypioru i uszkodzenia cebuli przy wykopywaniu to czynniki sprzyjające infekcji tego rodzaju chorobami.
Badania naukowe dowodzą, że dłuższe pozostawianie wykopanej cebuli w polu (powyżej 10 dni) może skutkować pogorszeniem jakości suchej łuski (nierównomierne zabarwienie, ciemne plamy, spękanie), zazielenieniem łuski mięsistej, wtórnym wyrastaniem korzeni oraz silnym porażeniem chorobami, np. szarą pleśnią.
Materiały redakcyjne.
