Zmiany klimatu, rosnące koszty i import spoza UE – rolnicy musza przygotować się na nowe wyzwania. Jakie prognozy dla rynku warzyw podaje Komisja Europejska?
Co czeka rolników na rynku warzyw w UE?
Rolnicy w całej Unii Europejskiej zastanawiają się, co przyniosą najbliższe lata. Czy produkcja warzyw pozostanie opłacalna? Jak zmienią się koszty upraw? Czy zmiany klimatu wpłyną na plony? Komisja Europejska w swoim raporcie „Perspektywy dla rolnictwa w UE na lata 2024-2035” podaje konkretne prognozy i analizuje kluczowe czynniki, które będą kształtować ten rynek. Jakie wyzwania i szanse czekają polskich rolników? O tym w naszym artykule.
Klimat i susze – największe zagrożenie dla plonów
Zmiany klimatyczne nie są już odległą wizją – rolnicy odczuwają je na własnej skórze. Coraz częstsze susze, przesuwanie się stref klimatycznych i ekstremalne zjawiska pogodowe mogą mieć duży wpływ na dostępność wody i jakość gleb. Jak ostrzegają eksperci Komisji Europejskiej, problemy z dostępem do wody mogą ograniczyć plony, szczególnie w rejonach południowej Europy.
Zmiany klimatu sprawiają, że w południowej Europie rolnicy coraz częściej zmagają się z suszami i upałami, które utrudniają uprawę warzyw. W związku z tym mogą pojawiać się zmiany w rozmieszczeniu produkcji – więcej warzyw może być uprawianych w regionach, gdzie klimat jest bardziej stabilny i dostęp do wody lepszy. Nie oznacza to jednak, że uprawy po prostu „przeniosą się” na północ. Raczej wymusi to dostosowanie metod produkcji w nowych warunkach. Rolnicy będą musieli wybierać odmiany bardziej odporne na suszę, zmieniać techniki nawadniania i inwestować w rozwój upraw szklarniowych w cieplejszych rejonach, które pomogą w utrzymaniu plonów na odpowiednim poziomie. Adoptacja do nowych warunków stanie się kluczowym wyzwaniem dla całego sektora.
Jednocześnie większa zmienność temperatur może wpłynąć na cykle wegetacyjne warzyw, powodując wcześniejsze kwitnienie lub skrócenie okresu dojrzewania. To z kolei może mieć wpływ na jakość i ilość plonów, co wpłynie na ich jakość handlową. Eksperci KE wskazują również na rosnące ryzyko chorób roślin i inwazji szkodników, które mogą osłabić niektóre uprawy i zwiększyć zapotrzebowanie na skuteczniejsze metody ochrony roślin.
Stabilizacja produkcji, ale rosnące koszty
Według analiz KE powierzchnia upraw warzyw w UE nie ulegnie dużym zmianom, ale struktura produkcji będzie się przekształcać. Jak wskazują eksperci, produkcja świeżych pomidorów może się zmniejszyć, natomiast wzrośnie znaczenie warzyw przeznaczonych do przetwórstwa. Sosy, koncentraty i mrożonki będą cieszyć się rosnącym popytem, a unijni producenci dostosują swoją ofertę do nowych trendów.
Równocześnie rolnicy będą zmagać się z rosnącymi kosztami. Ceny nawozów, środków ochrony roślin i energii pozostaną wysokie, co wpłynie na rentowność upraw. W szczególnie trudnej sytuacji mogą znaleźć się mniejsze gospodarstwa, które nie mają takiej skali produkcji jak duże firmy.
Dodatkowo rosnące wymagania związane z regulacjami środowiskowymi i normami unijnymi mogą wymusić na rolnikach konieczność inwestowania w bardziej zrównoważone metody uprawy, co również zwiększy koszty. Nowe przepisy dotyczące stosowania środków ochrony roślin oraz nawozów mogą ograniczyć dostępność niektórych produktów, co wymusi poszukiwanie alternatyw i bardziej efektywnych technologii.
Konsumpcja warzyw – większa świadomość, ale różnice między krajami
Dobre wieści dla rolników? Spożycie warzyw w UE prawdopodobnie wzrośnie. Jak wynika z raportu, coraz więcej osób zwraca uwagę na zdrową dietę, co może zwiększyć popyt na świeże warzywa. Jednak nie wszystkie segmenty rynku będą się rozwijać w takim samym tempie.
Tradycyjne odmiany pomidorów mogą tracić na popularności, podczas gdy małe odmiany typu koktajlowego zyskują uznanie konsumentów. Co więcej, większa część spożycia warzyw może przenosić się do sektora przetwórczego – rosnąć będzie sprzedaż gotowych dań warzywnych, mrożonek i sosów.
Konsumenci coraz częściej wybierają warzywa ekologiczne, co oznacza, że rolnikom warto uwzględniać taką tendencję w strategii rozwoju swoich gospodarstw, dostosowując się do nowych oczekiwań rynku.
Import i eksport – rosnąca konkurencja spoza UE
Europejscy rolnicy muszą się przygotować na coraz silniejszą konkurencję z krajów spoza Unii. W ostatnim czasie dużo mówiło się o zagrożeniu ze strony państw Mercosur, które mogą zalewać unijny rynek tańszymi produktami rolnymi, zwłaszcza zbożami i mięsem. Jednak dla producentów warzyw poważniejsze wyzwanie znajduje się nie za oceanem, lecz znacznie bliżej – po drugiej stronie Morza Śródziemnego. Maroko i inne kraje Afryki Północnej systematycznie zwiększają eksport świeżych pomidorów do UE, co stanowi rosnące zagrożenie dla konkurencyjności europejskich rolników. Ta bliskość geograficzna sprawia, że warzywa z tamtych rejonów mogą szybko i tanio trafiać na unijny rynek, co dodatkowo może utrudnić sytuację unijnych producentów.
Z drugiej strony eksport warzyw z UE także przejdzie zmiany, choć nie będą one znaczące. Komisja Europejska prognozuje, że sprzedaż produktów rolnych z Unii będzie rosła, choć wolniej niż w latach poprzednich. W przypadku warzyw ich eksport za granicę utrzyma się na stabilnym poziomie lub nieznacznie wzrośnie.
KE przewiduje, że sprzedaż przetworzonych pomidorów za granicę pozostanie na podobnym poziomie, ponieważ popyt na tego typu produkty jest stale wysoki. Natomiast import przetworzonych pomidorów do UE może wzrosnąć o 1,3% rocznie, ponieważ ich produkcja rośnie w krajach spoza Unii. Oznacza to, że unijni rolnicy powinni skupić się na jakości swoich produktów i dostosowaniu oferty do oczekiwań rynku, aby utrzymać swoją pozycję w międzynarodowym handlu warzywami.
Nowe technologie i innowacje szansą dla rolników
Czy rolnicy mogą jakoś przeciwstawić się rosnącym kosztom i zagrożeniom klimatycznym? Eksperci KE wskazują, że kluczową rolę odegrają innowacje. Wg autorów raportu nowoczesne technologie mogą pomóc w oszczędności wody i nawozów oraz poprawie plonów. Rozwiązania takie jak nawadnianie kropelkowe, inteligentne systemy zarządzania uprawami czy robotyzacja mogą pomóc zwiększyć efektywność gospodarstw.
Problemem może być jednak dostępność środków na inwestycje, ponieważ nowoczesne rozwiązania są kosztowne. W tej sytuacji kluczowe mogą być programy unijne wspierające modernizację rolnictwa.
Jakie wnioski możemy wyciągnąć dla polskich rolników?
Dla polskich producentów warzyw najbliższe lata, jak wynika z raportu, mogą przynieść zarówno nowe szanse, jak i duże wyzwania. Coraz większa konkurencja ze strony importowanych produktów oraz rosnące koszty produkcji mogą szczególnie obniżyć mniejsze gospodarstwa. Jednak z drugiej strony rosnąca popularność zdrowej diety i większej możliwości sprzedaży za granicę stwarzają szansę na rozwój.
Aby pozostać konkurencyjnym, warto inwestować w nowoczesne technologie, które pomagają oszczędzać wodę i nawozy oraz zwiększają efektywność upraw (zwłaszcza w kontekście zmian klimatycznych). Na przykład systemy precyzyjnego nawadniania pozwalają zmniejszyć zużycie wody, co przekłada się na niższe koszty i lepsze plony. Dywersyfikacja upraw oraz dostosowanie oferty do zmieniających się preferencji konsumentów również może zwiększyć stabilność finansową gospodarstw.
Warto też na bieżąco śledzić decyzje Unii Europejskiej dotyczące polityki rolnej, ponieważ nowe regulacje i programy wsparcia mogą pomóc w dostosowaniu się do zmieniających się warunków rynkowych. Jednak nie można wykluczyć, że niektóre decyzje unijnych urzędników mogą utrudnić działalność rolnikom, np. poprzez zaostrzenie norm środowiskowych, ograniczenie dostępu do środków ochrony roślin czy kolejne wymogi biurokratyczne. Dlatego rolnicy powinni być na bieżąco z polityką UE, aby odpowiednio wcześnie przygotować się na zmiany, które mogą wpłynąć na ich działalność.
Jedno jest pewne – rynek warzyw w UE nie będzie stał w miejscu. Ci, którzy potrafią dostosować się do nowych realiów, mają szansę nie tylko przetrwać, ale także rozwijać swoje gospodarstwa i budować silniejszą pozycję na rynku.
Oprac. Maryia Khamiuk na podst. Komisji Europejskiej
