Po wycofaniu dikwatu wielu rolników na nowo zastanawia się nad strategią desykacji ziemniaków w swoich gospodarstwach. W artykule informujemy jakie są aktualne możliwości desykacji naci na plantacjach ziemniaków jadalnych, przetwórczych i nasiennych.
Desykacja jest szczególnie ważna w odmianach o bujnej naci lub przy dużym zachwaszczeniu wtórnym. Zabieg ten przygotowuje plantację do zbioru. Dodatnim efektem niszczenia naci jest również wyrównanie dojrzewania bulw i łatwiejsze ich oddzielanie od stolonów. W następstwie ułatwia to pracę maszyn zbierających przez zmniejszenie ich awaryjności oraz zmniejsza do minimum uszkodzenia bulw, co w konsekwencji ogranicza dalsze straty podczas ich przechowywania (zgnilizny bulw).
Desykacja plantacji nasiennych
Głównym jej celem jest poprawa zdrowotności bulw, które stanowią materiał sadzeniakowy. Przeprowadza się ją w pełni wegetacji roślin, przez co zabieg ten nazywany jest „wczesnym niszczeniem naci”. Przerwanie wegetacji ma na celu zahamowanie infekcji wirusowych bulw i zatrzymanie dalszego ich wzrostu, by zwiększyć udział frakcji sadzeniakowej w plonie. Termin wykonania tego zabiegu jest ściśle związany z tzw. szczytowym lotem mszyc (wektory chorób wirusowych), który w warunkach Polski najczęściej przypada na 2. dekadę lipca. Kolejnym, bardzo ważnym elementem jest dojrzałość skórki, która nie powinna się złuszczać podczas jej pocierania palcem, co wpływa na jakość przechowalniczą sadzeniaków. Optymalny termin wczesnego niszczenia naci na plantacjach nasiennych przypada na koniec lipca – początek sierpnia, czyli na ok. 14–20 dni po szczytowym locie mszyc (informacje dotyczące lotów mszyc można uzyskać w jednostkach PIORiN, oraz w oddziale IHAR-PIB w Boninie lub na podstawie własnych obserwacji). Natomiast na średnio późnych i późnych odmianach ziemniaka – do końca sierpnia. Wykonanie tego zabiegu uzależnione jest od długości okresu wegetacji poszczególnych odmian (grupa wczesności) i powinien być przeprowadzony w terminach:
*dla odmian wczesnych – od 3. dekady lipca do 1. dekady sierpnia (ok. 60 dni od pełni wschodów);
*dla odmian średnio wczesnych – od 1. do 2. dekady sierpnia (ok. 70 dni od pełni wschodów);
*dla odmian późnych – do końca sierpnia (ok. 80 dni od pełni wschodów).
Należy pamiętać, by nie dopuścić do ponownego odrastania naci, gdyż może to prowadzić do wtórnych infekcji wirusowych.
Desykacja ziemniaka jadalnego i przemysłowego
Zabieg desykacji powinien być przeprowadzony w terminie od 2 do 3 tygodni przed planowanym zbiorem (zgodnie z długością okresu wegetacji danej odmiany), czyli na początku fizjologicznego starzenia się roślin (tab. 1).
Tab. 1. Termin desykacji roślin ziemniaka jadalnego i przemysłowego
| Faza rozwojowa (skala BBCH) | Termin desykacji* | Liczba dni od desykacji do zbioru |
| 90 (starzenie się roślin) | 5–10 IX | 15–20 |
| 91 (początek żółknięcia) | 10–15 IX | 10–15 |
| 95 (50% brązowych liści ) | 18–20 IX | 5–7 |
*planowany termin zbioru 25 IX
Sposoby niszczenia naci
Są trzy metody desykacji, które różnią się techniką wykonania oraz tempem zasychania naci (tab. 2).
Tab. 2. Tempo zasychania naci w zależności od metody desykacji
| Metoda desykacji | Średnie tempo zasychania naci
(liczba dni od zabiegu) |
| Mechaniczna | 13 |
| Chemiczna | średnio 11* |
| Mechaniczno-chemiczna | 8 |
*uzależniona od substancji czynnej zawartej w desykancie
Metoda mechaniczna – jest to najprostsza, najtańsza, ale jednocześnie najbardziej zawodna metoda. Najczęściej stosowana jest na małych plantacjach oraz w uprawach ekologicznych. Polega na rozbiciu i rozdrobnieniu części nadziemnej roślin ziemniaka przy użyciu 2- lub 4-rzędowego rozbijacza bijakowego montowanego na ciągniku, przystosowanego do konkretnej rozstawy międzyrzędzi. O skuteczności tej metody decyduje prawidłowe wyprofilowanie redlin. Jej wadą jest niedokładność rozbicia łęcin, głównie bardziej rozwiniętych, niezadowalające zniszczenie chwastów oraz możliwość powstania odrostów, co zwiększa prawdopodobieństwo infekcji wirusowych i grzybowych (głównie po intensywnych opadach).
Metoda chemiczna – jest to najczęściej stosowana metoda, która polega na zastosowaniu środków ochrony roślin, nazywanych desykantami. Przed ich aplikacją należy pamiętać o tym, że desykanty należy stosować tylko na rośliny znajdujące się w turgorze, nigdy na zwiędłe, ale również nie na mokre, gleba nie powinna być spękana, a bulwy nie powinny znajdować się na jej powierzchni, gdyż może dojść do ich deformacji, a nawet wad miąższu, co z kolei może być powodem dyskwalifikacji surowca do przetwórstwa na frytki i chipsy. Wszystkie desykanty na plantacjach towarowych powinny być zastosowane w terminie od 14 do 21 dni przed planowanym zbiorem i nigdy nie należy łączyć desykantów z adiuwantami.
Podczas aplikacji desykantów, podobnie jak w przypadku innych środków ochrony roślin, należy przestrzegać zaleceń zawartych w etykiecie danego środka. O skuteczności ich działania decyduje sprawność sprzętu, którym wykonuje się oprysk (głównie pompa opryskiwacza i rozpylacze). Zbiór powinien odbyć się nie później niż trzy tygodnie po desykacji, by nie doszło do odrastania naci oraz porażenia bulw rizoktoniozą, alternariozą lub zarazą ziemniaka. W rejestrze środków ochrony roślin są cztery substancje czynne zarejestrowane do desykacji plantacji ziemniaka (tab. 3).
Tab. 3. Środki zarejestrowane do desykacji naci ziemniaka
(na podstawie rejestru środków ochrony roślin – www.minrol.gov.pl)
| Nazwa handlowa | Substancja czynna | Dawka jednorazowa (l/ha) | Dawki dzielone (l/ha) | Okres karencji (dni) | |
| I termin | II termin (po 4–6 dniach) | ||||
| Basta 150 SL | glufosynat amonowy | 3,0 | – | – | 14 |
| Spotlight Plus 060 EO | karfentrazon etylu | 1,0 | 0,7 | 0,3 | nie dotyczy |
| Beloukha 680 EC
Randil Fast 680 EC |
kwas nonanowy | 16,0 | – | – | |
Od 4 lutego br. desykanty zawierające dikwat (Reglone 200 SL i jego odpowiedniki) zostały całkowicie wycofane z obrotu i stosowania. Przy silnym zachwaszczeniu wtórnym należy zastosować wyższą z zalecanych dawek desykantów.
Metoda mechaniczno-chemiczna – jest połączeniem zabiegu mechanicznego z zastosowaniem desykantu. Jest to najmniej zawodny i najskuteczniejszy sposób ograniczania porażenia bulw wirusem PVY i liściozwoju. Jej wykonanie jest szczególnie polecane na plantacjach o bujnej naci i dużym zachwaszczeniu wtórnym. W pierwszej kolejności nać rozbija się mechanicznie, a następnie – na pozostałe części roślin aplikuje się desykant w ciągu 24 godzin po ścięciu naci. Wadą tej metody są koszty jej przeprowadzenia, związane z liczbą przejazdów ciągnika oraz ceną desykantów. Należy pamiętać, że zbyt nisko ustawione bijaki mogą uszkadzać wierzchnią warstwę gleby oraz bulwy, a zbyt niskie przycięcie naci może powodować jej odrost. Z kolei w latach o dużej ilości opadów nie zaleca się rozbijania naci, gdyż zwiększa to ryzyko infekcji bulw sprawcą czarnej nóżki, która nie została wyeliminowana podczas selekcji negatywnej.
Nadal zdarza się, że do desykacji stosowane są herbicydy zawierające glifosat (np. Roundup i in.), które są dużo tańsze od desykantów. Na podstawie badań prowadzonych w IHAR – PIB, oddział w Boninie stwierdzono, że efekt po ich zastosowaniu był gorszy w porównaniu z desykantami, a dodatkowo uzyskiwano niższe plony. Sadzeniaki wytwarzały kiełki o nienaturalnym wzroście i rozwoju, wschody były niższe nawet o 30%, a w niektórych przypadkach notowano całkowite braki wschodów. Należy także pamiętać, że na podstawie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1313 z 1 sierpnia 2016 r. zmieniającego rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 540/2011 w odniesieniu do warunków zatwierdzenia substancji czynnej glifosat (Dz. UE L 208 str. 1 z 02.08.2016), substancja czynna – glifosat uzyskała pozwolenie wyłącznie na stosowanie w charakterze środka chwastobójczego!
Desykacja przeciwko zarazie
Desykacja uznawana jest również za ostatni zabieg przeciwko zarazie ziemniaka (zaraza bulw). Porażone bulwy gniją w czasie przechowywania i mogą być wtórnie atakowane przez inne patogeny bakteryjne i grzybowe (najczęściej wywołujące mokrą zgniliznę lub tzw. zgnilizny mieszane), zwiększając straty. W celu zminimalizowania porażenia bulw zarodnikami pływkowymi Phytophthora infestans do zabiegu desykantem należy dodać fungicyd. Wykaz substancji czynnych fungicydów rekomendowanych do ochrony bulw przed zarazą ziemniaka na bulwach przez Euroblight (Europejska Sieć Badań nad Zarazą Ziemniaka) można odnaleźć na stronie internetowej pod adresem: www.euroblight.net. Charakteryzują się one bardzo wysoką skutecznością w ochronie bulw (działają hamująco na rozwój zarodników pływkowych).
Zabieg łącznego stosowania desykantu z fungicydem zaleca się wykonać zwłaszcza w latach o wysokiej presji infekcyjnej i na plantacjach, z których uzyskany plon przeznaczony jest do długotrwałego przechowywania.
dr inż. Janusz Urbanowicz
IHAR – PIB, oddział w Boninie
po więcej szczegółów zapraszamy do miesięcznika Warzywa 8/2020
