Do 30 kwietnia 2024 r. (po raz pierwszy) niektórzy rolnicy zobowiązani są do wniesienia opłaty na Fundusz Ochrony Rolnictwa. Kto jest zobowiązany do wpłat? W jakiej wysokości należy uiścić opłatę? Co grozi za brak jej wniesienia?
Ustawa z 9 maja 2023 r. o Funduszu Ochrony Rolnictwa1) (dalej: ustawa o FOR) obowiązuje od 1 lipca 2023 r. i wprowadza opłatę (daninę) na FOR. Zgodnie z art. 2 wspomnianej ustawy Fundusz posiada wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Środki finansowe wpływające na ten rachunek nie mają charakteru publicznego. Są one lokowane jako depozyt u ministra ds. finansów publicznych, a odsetki od nich są dochodami Funduszu. Podobnie dochodami takimi są środki odzyskane przez KOWR w wyniku prowadzonych postępowań upadłościowych od podmiotów uiszczających opłatę, które stały się niewypłacalne, na rzecz FOR z tytułu roszczeń po wypłacie producentom rolnym rekompensat.
| Celem Funduszu są wypłaty rekompensat i odszkodowań dla producentów rolnych, którzy nie otrzymali zapłaty za sprzedane produkty rolne firmie (podmiotowi), który stał się niewypłacalny. |
Kogo dotyczą opłaty?
Na Fundusz pieniądze wpłacać mają podmioty:
- prowadzące skup (w tym do dalszej odsprzedaży),
- przechowujące,
- prowadzące obróbkę lub
- przetwarzające produkty rolne.
Dodać należy, że do wpłat na Fundusz obowiązane są podmioty będące podatnikami podatku od towarów i usług (VAT). Zatem prowadząc działalność, w ramach której dokonywane są zakupy produktów rolnych należy sprawdzać z jednej strony czy transakcje objęte są opłatą wprowadzoną przez ustawę o FOR, a z drugiej strony partnerów transakcji pod kątem tego czy są „producentami rolnymi” i sprzedają nam „produkt rolny”.
„Producent rolny” w ustawie o FOR został zdefiniowany jako osoba fizyczna, prawna (także grupa tych osób) lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej będąca rolnikiem. Jest to uproszczona przeze mnie definicja, gdyż ustawa o FOR wskazuje na dwa przepisy wyjaśniając kim jest wspomniany producent:
- art. 3 pkt 1 rozporządzenia PE i Rady (UE) 2021/2115 z 2 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dot. wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (…) i
- art. 3 pkt 3 ustawy z 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.
Oba przepisy niezbyt precyzyjnie podają kto jest „producentem rolnym”. Podobnie niewystarczająco ustawa o FOR definiuje „produkt rolny” (o czym dalej).
Stąd trudno sformułować listę podmiotów zobowiązanych do opłaty (składania deklaracji kwartalnych). Raczej można powiedzieć, że tych podmiotów może być wiele.
| Przykład: Za podmiot skupujący może być uznany duży skup warzyw, market, ale również mały sklep spożywczy lub ogrodniczy, a także rolnik będący płatnikiem VAT. Zatem jeden rolnik kupując od drugiego warzywa może stać się podmiotem zobowiązanym do uiszczenia opłaty. |
Jakie produkty objęte są opłatą?
„Produkt rolny” w ustawie o FOR został zdefiniowany tak, że trudno ostatecznie podać listę takich produktów. Opierając się na wytycznych ustawy o FOR to produkt:
- określony w Załączniku 1 do traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej2) i
- nabyty od producenta rolnego.
Listę opisów przykładowych produktów objętych opłatą podaję w tabeli.
Tabela. Opisy przykładowych produktów objętych opłatą.
| Nr nomenklatury brukselskiej | Opis produktu |
| Dział 6 | Żywe drzewa i inne rośliny; bulwy, korzenie i podobne; cięte i ozdobne liście |
| Dział 7 | Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne |
| Dział 8 | Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów |
| Dział 9 | Kawa, herbata i przyprawy, z wyjątkiem herba mate (pozycja Nr 09.03) |
| Dział 15 (15.07) | Tłuszcze roślinne, płynne lub stałe, surowe, rafinowane lub oczyszoczane |
| Dział 17 (17.01) | Cukier trzcinowy lub buraczany i chemicznie czysta sacharoza, w postaci stałej: |
| Dział 17 (17.02) | Inne rodzaje cukru; syropy cukrowe; miód syntetyczny (zmieszany z naturalnym lub nie); karme |
| Dział 20 | Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub innych części roślin |
| Dział 22 (22.04) | Moszcz winogronowy, fermentujący lub z fermentacją zatrzymaną w inny sposób niż przez dodanie alkoholu |
Źródło: Opracowanie własne (na postawie Załącznika 1 traktatu o funkcjonowaniu UE).
Wysokość opłat i wypłat
Wpłaty są naliczane w wysokości 0,125% wartości produktów rolnych nabytych od producenta rolnego, bez podatku od towarów i usług (czyli w wartości netto), nabytych od producentów rolnych (art. 3 ustawy o FOR). Wartość zaś tych produktów jest ustalana na podstawie faktur:
- VAT,
- VAT RR
uwzględnianych w deklaracjach VAT (JPK_VAT).
Podmiot zobowiązany musi uiścić opłatę do ostatniego dnia roboczego miesiąca następującego po zakończeniu kwartału co oznacza, że jeśli okresem naliczenia opłaty jest I kwartał 2024 r. to należy ją uiścić do 30 kwietnia 2024 r. W przypadku jej niewpłacenia w terminie lub wpłacenia w niepełnej wysokości na podstawie złożonej deklaracji wystawiony zostaje tytuł wykonawczy (zgodnie ustawą z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym).
| Przykład: Opłata na gruncie ustawy o FOR wyniesie 10 000 zł, gdy podmiot rocznie ponosi 8 mln złotych kosztów kwalifikowanych. |
Ze środków Funduszu będą przyznawane i wypłacane rekompensaty producentom rolnym, którzy nie otrzymali zapłaty za produkty rolne zbyte podmiotowi skupującemu, który stał się niewypłacalny. Wysokość rekompensaty będzie ustalana jako iloczyn procentowej stawki i kwoty wierzytelności netto za zbyte produkty rolne, za które producent rolny nie otrzymał zapłaty od podmiotu skupującego, który stał się niewypłacalny.
Deklaracja
Podmioty zobowiązane do opłaty muszą składać kwartalną „Deklarację o wysokości naliczonych wpłat na FOR” do dyrektora oddziału terenowego KOWR, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu skupującego. Deklarację trzeba złożyć do 26. dnia miesiąca następującego po kwartale, którego one dotyczą. Pierwszą deklarację trzeba więc złożyć do 26 kwietnia 2024 r.
| Przykład: Producent rolny nie musi składać w KOWR deklaracji, gdy w kwartale opłata wyniesie 0 zł. |
W deklaracji podaje się:
- dane identyfikacyjne (imię nazwisko/nazwa; miejsce zamieszkania/siedziba);
- informacje o zobowiązaniu (rodzaj produktu, ilość, kg/l/szt., wartość netto w zł);
- dane identyfikujące podmiot (NIP, REGON, nr KRS).
Formularz deklaracji można pobrać ze strony internetowej https://www.gov.pl/web/kowr/podmioty-zobowiazane-do-wplat
W pouczeniu deklaracji znajdziemy informacje o możliwych kontrolach prawdziwości podanych danych oraz karach za niezłożenie deklaracji. W przypadku, gdy podmiot, nie przekaże kwartalnej deklaracji, a powinien ją przekazać, grozi mu kara pieniężna w wysokości 60 zł za każdy dzień opóźnienia, ale nie wyżej niż 10 000 zł (art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o FOR). Karę nakłada – w drodze decyzji administracyjnej – Dyrektor Generalny KOWR. Pocieszające jest jednak to, że od nałożonej kary nie będą naliczane odsetki. Koszty dochodzenia kar pokrywane są z FOR.
Pamiętać należy, że deklaracja traktowana jest jak oświadczenie, a to oznacza, że podanie nieprawdy jest traktowane jak złożenie fałszywego oświadczenia (stosuje się wówczas przepisy Kodeksu karnego).
Podsumowanie
Jaki będzie skutek wnoszenia opłat na FOR? Doprowadzą do wzrostu cen w sklepach, bo opłata przełoży się na wzrost ceny produktu spożywczego. Zatem każdy z nas jako konsument indywidualny ją odczuje w koszyku zakupowym.
Podstawa prawna
- Ustawa z 9 maja 2023 r. o Funduszu Ochrony Rolnictwa (Dz. U. 2023 r. poz. 1130)
- Załącznik do traktatu o funkcjonowaniu UE (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE z 7 czerwca 2016 r., C 202, s. 1)
Autor: Katarzyna Rosińska, prawnik
