Uregulowanie odczynu gleby to niezbędny warunek uzyskiwania wysokich plonów. Rolnicy mają do wyboru wapno granulowane lub pyliste. Zarówno do jednej, jak i drugiej postaci wapna dostępne są odpowiednie maszyny.
Do aplikacji wapna granulowanego można wykorzystać uniwersalne rozsiewacze tarczowe powszechnie stosowane w gospodarstwach. Jednakże jest ono stosunkowo drogie do wapnowania mającego na celu podnoszenie pH. Trudno natomiast tradycyjnymi rozsiewaczami wysiewać wapno kredowe mokre, którego wilgotność sięga 40–50%.
Specjalne urządzenia
W tym celu niezbędne są rozsiewacze wyposażone w znajdujący się na dnie skrzyni zasypowej przenośnik, który przenosi materiał w kierunku zespołu rozsiewającego. Maszyny te są wyposażone w tarcze o większej średnicy i liczbie łopatek. Mokre wapno można także wysiewać rozrzutnikami obornika, najlepiej tymi z tarczami wysiewającymi znajdującymi się pod adapterem. Natomiast wysiew suchego wapna pylistego tradycyjnym rozsiewaczem czy rozrzutnikiem jest wręcz niemożliwy. W tym celu zastosowanie znajdują specjalistyczne rozsiewacze wyposażone w specjalną belkę umożliwiającą wysiew wapna tuż nad ziemią. Maszyny te są dostępne w ofercie zarówno zagranicznych, jak i krajowych producentów.
Uniwersalne rozsiewacze
Jedną z grup maszyn, którymi można wysiewać wilgotne wapno są przyczepiane rozsiewacze. Większe gabarytowo maszyny z pojemniejszymi zbiornikami są oparte na tandemowym zawieszeniu. Do transportu nawozu w tych maszynach służy przenośnik pasowy napędzany wałkiem WOM lub toczącym się po kole jezdnym kołem ostrogowym. W niektórych maszynach jest dostępny napęd hydrauliczny, który pozwala na precyzyjne sterowanie dawką wysiewu za pomocą komputera. Niektórzy producenci oferują sterowanie w standardzie ISOBUS. Producenci do tego typu rozsiewaczy oferują wymienne tarcze do wysiewu nawozów jak i wapna. Tarcze do wysiewu wapna mają kilka łopatek. Wewnątrz skrzyni znajduje się daszek zapobiegający ubijaniu nawozu. Opcjonalnym wyposażeniem jest plandeka chroniąca nawóz przed jego zmoknięciem oraz system ważenia.
Uniwersalne rozsiewacze umożliwiające wysiew nawozów granulowanych jak i wilgotnego wapna są dostępne w ofercie zarówno producentów krajowych, jak i zagranicznych. Rodzimymi wytwórcami tych maszyn są m.in.: Agro-Masz, Pomot Chojna czy Unia. Znani producenci zagraniczni to np. Amazone, Bogballe, Bredal, Kuhn-Rauch oraz Sulky.
Mokre wapno rozrzutnikiem
Skutecznym sposobem na rozsianie mokrego wapna jest wykorzystanie rozrzutnika obornika. Najlepiej do tego nadają się maszyny z wałkami pionowymi dodatkowo wyposażone w dolne tarcze rozrzucające. Dużą zaletą rozrzutników obornika jest na ogół wysoka wydajność wynikająca ze znacznych ładowności. Zależnie od wielkości gospodarstw potencjalni nabywcy mają do dyspozycji maszyny oparte na podwoziu tandem lub tridem, których ładowność może przekraczać 20 t. W ofercie producentów są dostępne także i większe modele.
Niektórzy producenci rozrzutników oferują możliwość dokupienia specjalnego adaptera z tarczami do wysiewu wapna, co jest z pewnością tańszym rozwiązaniem niż zakup rozsiewacza.
Mimo swych zalet (jak np. mniejsza wrażliwość na jakość wapna) rozrzutniki obornika ustępują profesjonalnym rozsiewaczom, w których zastosowano lepiej rozwiązane systemy podawania nawozu.
Rozsiewacze z belką ślimakową
W ostatnim czasie na popularności zyskuje wapno pyliste zwane także mączką wapienną. Jest to wapno tlenkowe zmielone na potężnych młynach kulowych do bardzo drobnej frakcji (do ok. 0,01 mm). Nawóz ten charakteryzuje się bardzo wysoką reaktywnością przekraczającą 98%. Dzięki temu efekt podwyższenia pH gleby jest widoczny w bardzo krótkim czasie, natomiast dawki wynoszą od 1 do 3 t/ha. Rozdrobnienie wapna jest też jego wadą. Mianowicie wapno pyliste jest bardzo podatne na znoszenie przez wiatr. Z tego też powodu ten rodzaj wapna nie może być rozsiewany przez klasyczne rozsiewacze tarczowe czy rozrzutniki obornika. Rozwiązaniem jest zastosowanie belki ślimakowej, która wysypuje wapno na całej szerokości nisko nad glebą. Belka taka jest montowana w rozsiewaczu zamiast adaptera tarczowego. Dodatkowo wzdłuż belki jest montowany fartuch ograniczający znoszenie wapna pyłowego.
Po zakończeniu wapnowania można zdemontować belkę, a na jej miejsce zamontować adapter talerzowy i wysiewać nawozy granulowane. Dawka wapna jest regulowana poprzez posuw taśmy, prędkość obrotową hydraulicznie napędzanych ślimaków, jak i wielkość otworów w belce przez które wydostaje się nawóz.
Szerokość belki w dostępnych na rynku maszynach wynosi od 6 do 12 m. Jest to wartość rozsiewania; choć mniejsza niż oferują klasyczne rozsiewacze, pozwala dozować pyliste wapno na całej szerokości maszyny.
Niezbędnym wyposażeniem rozsiewacza jest podwójna rura ułatwiająca załadunek pneumatyczny wapna pylistego np. z cysterny. Dzięki temu wapno pyliste może być transportowane tzw. cementowozami oraz przeładowywane do rozsiewacza pneumatycznie, bez obaw o zbrylenie lub zawieszanie się materiału wewnątrz zbiorników. Ponadto nie są potrzebne dodatkowe urządzenia do załadunku wapna spoczywającego na polu (np. ładowarka).
Jednym z producentów rozsiewaczy umożliwiających wysiew pylistego wapna jest francuska firma Sulky. Producent ma w swej ofercie trzy maszyny serii XT (XT160, XT210H i XT240H) wyposażone w skrzynie ładunkowe o pojemności 13 000 oraz 15 500 l. Maszyny te po demontażu belki można wyposażyć w klasyczny zespół tarczowy. Dzięki temu rozsiewacz można wykorzystać do rozsiewu nawozów granulowanych, wapna mokrego, środków pylistych, do materiałów luzem, peletów itp. W zależności od potrzeb użytkownika i warunków pracy belka może wysiewać wapno na szerokości 6, 9 lub 12 m. Wapno do belki jest podawane przenośnikiem. Maszyna jest obsługiwana za pomocą komputera oraz joysticka.
Technologią wysiewu wapna pyłowego zainteresowała się rodzima Unia, która w ubiegłym roku podczas targów Agro Show w Bednarach zaprezentowała rozsiewacz RCW Helix wyposażony w 9- lub 12-metrową belkę. W tej gamie dostępne są dwa modele (120TD i 160TD) wyposażone w skrzynie ładunkowe o pojemności 13 000 oraz 16 000 l. Pojemności zbiorników dobrano w taki sposób, aby możliwy był odbiór ładunku z jednej standardowej cysterny wapna maksymalnie na dwa razy.
Maszyny wyposażono w hydraulicznie składaną plandekę skrzyni, która chroni nawóz przed opadami. W konstrukcji rozsiewaczy zastosowano hydrauliczny napęd przenośnika pasowego, który zapewnia dużą elastyczność regulacji dawki wysiewu. Belka jest dzielona na dwie części, w wyniku czego w razie potrzeby można wysiewać wapno na połowie szerokości roboczej (czyli 6 m). Funkcje rozsiewacza RCW Helix są obsługiwane z wykorzystaniem sterownika Superior. Urządzenie umożliwia regulację dawki wysiewu, hydrauliczne składanie oraz unoszenie belki wysiewającej jak również zwijanie i rozwijanie plandeki.
Belkę wyposażono w układ amortyzujący wstrząsy powstałe podczas pracy maszyny. Komfort pracy maszyną zwiększa także dyszel amortyzowany za pomocą sprężyn spiralnych, co redukuje obciążenia przenoszone na dolny zaczep ciągnika.
Po demontażu belki oraz montażu adaptera z tarczami rozsiewacz wysiewa pozostałe nawozy.
Rozsiewacz umożliwiający wysiew wapna pylistego oferuje także firma Agrex. Jest to maszyna przyczepiana o nazwie Kalko wyposażona w skrzynię o pojemności 9,8–13,5 m³. Nawóz do 12-metrowej belki jest dostarczany przez przenośnik taśmowy napędzany silnikiem hydraulicznym wyposażonym w czujnik obrotów z zaworem proporcjonalnym kontrolowanym przez komputer. Belka jest dzielona na dwie części (6 m). Na każdej z nich znajduje się 40 otworów. Deklarowana przez producenta wydajność maszyny wynosi do 5 t/ha przy prędkości 6 km/godz.
Innym wytwórcą rozsiewaczy przeznaczonych do wysiewu wapna granulowanego, mokrego jak i pylistego jest duńska firma Bredal. Gama produktowa obejmuje cztery modele serii K wyposażone w zbiorniki o pojemności od 2500 l (model K40) do 11 300 l (K125). W zależności od wersji, rozsiewacze oparto na podwoziu jednoosiowym lub tandemowym. Opcjonalnym wyposażeniem tych maszyn jest 12-metrowa belka z hydraulicznie napędzanym ślimakiem, która umożliwia wysiew wapna pylistego. Maszyny są sterowane elektronicznie również w standardzie ISOBUS.
dr inż. Jacek Skudlarski
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Zdjęcia: J. Skudlarski, A. Andrzejewska
Artykuł pochodzi z miesięcznika Warzywa 9/2020
