Uprawa ogórków w drugim cyklu z uwagi na szybko skracające się dni jest obarczona sporym ryzykiem, dlatego producenci powinni stosować się do pewnych zasad w jej prowadzeniu, aby uniknąć błędów lub przynajmniej zminimalizować prawdopodobieństwo ich powstania.
Podłoże
Zazwyczaj do jesiennej uprawy ogórków wykorzystywane jest podłoże, które wcześniej było stosowane w wiosennym cyklu uprawowym. Charakteryzuje się ono gorszymi niż wiosną warunkami tlenowymi. a dodatkowo następuje w nim rozkład korzeni roślin z uprawy poprzedzającej, co nie jest korzystne dla tego gatunku sadzonego po sobie.
Od wielu lat podstawowym zagrożeniem w jesiennej uprawie ogórków jest choroba wywoływana przez grzyb Fusarium solani objawiająca się nieprzemijającym uwiądem roślin ogórka. Pierwsze objawy choroby zauważa się w momencie rozpoczęcia owocowania. Rośliny więdną i nie odzyskują pełnego turgoru, a po przeprowadzeniu pierwszego zbioru zazwyczaj zamierają. Sprawca choroby jest silnie patogeniczny i powoduje szybko rozprzestrzeniające się uwiądy nawet całych plantacji, co prowadzi do znacznych strat.
Podstawowym powodem rozwoju choroby jest naprzemienna uprawa pomidorów i ogórków. To na korzeniach pomidora następuje namnożenie F. solani, a w kolejnym cyklu następuje infekowanie roślin ogórka. Warto pamiętać, że mimo, iż większość uprawianych odmian pomidorów ma odporność genetyczną ograniczającą ich podatność na grzyby z rodzaju Fusarium, to jednak na korzeniach tych roślin namnaża się sprawca uwiądu roślin ogórka. Jeśli choroba raz zostanie zaobserwowana w gospodarstwie, to w kolejnym roku produkcja ogórków powinna być prowadzona wyłącznie z zastosowaniem roślin szczepionych na podkładkach odpornych, które zapewniają pełną ochronę roślin przed patogenem.
Inną metodą ograniczania strat jest uprawa ogórka na nowych matach z wełny mineralnej.
Pozostałe podłoża mogą być zasiedlane i infekowane już w pierwszym sezonie ich użytkowania.
Skutecznymi metodami zapobiegania tej chorobie jest także odkażanie podłoża: dezynfekcja termiczna parą wodną o temperaturze minimum 85°C przez 15 minut, dezynfekcja chemiczna z użyciem preparatu Basamid 97 GR lub preparatu Posidone na bazie jodyny. W ostatnich latach opracowano także preparaty do dezynfekcji mikrobiologicznej z zastosowaniem mieszanin propolisu i mikroorganizmów glebowych. Skuteczność w fazie przygotowywania gleby przed założeniem uprawy na plantacjach słabo zainfekowanych wykazują na bazie grzybów z rodzaju Trichoderma oraz preparaty bakteryjne. Należy pamiętać, że skuteczność preparatów mikrobiologicznych jest warunkowana ich podaniem do podłoża przed wystąpieniem objawów na roślinach oraz patogeny ogórków koniecznością ponownego podawania kolejnych dawek co ok. cztery tygodnie. Mniejszą skuteczność w zapobieganiu tej chorobie wykazują preparaty zawierające jako składnik aktywny nadtlenek wodoru – ze względu na krótką stabilność i reaktywność tych produktów w podłożach.
Dobór odmian
Z uwagi na szybko skracające się dni w okresie od połowy września do końca listopada w uprawie jesiennej należy stosować odmiany wykazujące tolerancję na pogarszające się warunki świetlne. Powinny one cechować się silnym wigorem i wytwarzać dużo auksyn, które odpowiadają za wzrost stożków wzrostu, pędów oraz korzeni, a w przypadku odmian ogórków partenokarpnych (grubobrodawkowych) także za wzrost, rozwój i narastanie owoców. Ma to znaczenie szczególnie w warunkach dnia krótkiego, kiedy produkcja auksyn przez stożek wzrostu rośliny jest obniżona.
W warunkach krótkich dni zimą, wiosną, a także jesienią w okresie po 15 września można zastosować jeden z preparatów mikrobiologicznych zawierający szczepy bakterii Bacillus spp., Agrococcus spp., Pantoea spp., Glomus spp. W procesie mikoryzy arbuskularnej (bakterie wnikają do wnętrza korzeni) mikroorganizmy stymulują roślinę do produkcji auksyn w całej roślinie, a nie tylko w stożku wzrostu. Zabiegi w formie oprysku takim preparatem należy wykonywać regularnie co 10–14 dni przez cały okres niedoboru światła. Nieco słabsze efekty można uzyskać, stosując co 5–7 dni dolistnie preparaty zawierające wyciągi z alg morskich.
fot. 1. A. Czerwińska-Nowak
Produkcja rozsady
Do produkcji jesiennej ogórków przygotowuje się rozsadę młodą o trzech liściach właściwych, co zapewnia łatwe przerastanie korzeniami podłoża w warunkach wysokiej temperatury i silnego nasłonecznienia. Sadzenie rozsady starszej lub wybiegniętej jest sporym błędem.
W trakcie produkcji rozsady korzystnym zabiegiem jest jej zabezpieczenie preparatami mikrobiologicznymi, co dodatkowo wpływa na rozwój korzeni.
Ważne, aby po posadzeniu podlewać rośliny bardzo dużymi dawkami wody z zapewnieniem długich odstępów pomiędzy kolejnymi podlewaniami. Zapobiega to zalewaniu korzeni młodych roślin i powstawaniu warunków beztlenowych. Ponadto duże dawki pożywki ochładzają zazwyczaj silnie przegrzane w okresie letnim podłoże.
Nasadzenie
Sadząc rośliny ogórków latem, należy wykorzystywać dni pochmurne lub prowadzić nasadzenia wieczorem, aby zapewnić rozsadzie okres co najmniej kilku godzin na adaptację do nowych warunków. Korzystne jest także cieniowanie roślin przez kilka dni po posadzeniu, co zapobiega ich nadmiernemu przesuszaniu. Należy natomiast wystrzegać się silnego wietrzenia tym okresie.
Gęstość nasadzeń powinna być dostosowana do odmiany. Warto jednak zaznaczyć, że z uwagi na konieczność dalszej uprawy w warunkach zmniejszającej się podaży światła należy prowadzić rośliny w technologii z opuszczaniem. Zbiory wykonuje się wówczas jedynie z pędu głównego i usuwa wszystkie pędy boczne. W takiej technologii możliwe jest nasadzenie jesienne w zagęszczeniu 2–2,6 rośliny/m2.
Nawożenie
W przypadku tradycyjnych substratów oraz podłoży organicznych w matach (kokos, torf) należy wykonać ich badanie w laboratorium analiz glebowych, a następnie doprowadzić poziom składników do wartości optymalnych dla ogórków. Producenci korzystający z wełny mineralnej i kokosa powinni zbadać zasobność przelewu z mat i tak dostosować skład pożywek, aby zapewnić optymalne warunki pokarmowe dla uprawy ogórków.
Bezpośrednio po posadzeniu roślin stosuje się pożywki zbilansowane, a następnie o składzie warunkującym szybki i intensywny rozwój generatywny, aby szybko zapewnić ich owocowanie. Wysoka zawartość azotu w pożywce pozwala co prawda szybko i łatwo rozbudować rośliny, ale w sytuacji zmniejszającej się dostępności światła wprowadzenie roślin w owocowanie na takiej pożywce może być trudne.
Uprawa
W trakcie prowadzenia uprawy jesiennej ogórków szczególnie należy zwracać uwagę na ochronę roślin przed mączniakiem rzekomym. Corocznie dużym problemem jest także zwalczanie przędziorków, a w okresie jesiennym także mączlika szklarniowego i nawet mszyc. Pewną alternatywą pozwalającą na poprawę skuteczności zabiegów ochrony roślin poza preparatami chemicznymi są preparaty mikrobiologiczne oparte na grzybach owadobójczych oraz wyciągi roślinne zawierające ekstrakty propolisu i czosnku. Często stosowane są także preparaty olejowe zawierające lecytynę oraz mydła, które utrudniają ruch szkodników, co ułatwia dalsze ich zwalczanie.
Od lat podstawowym utrudnieniem w jesiennej uprawie ogórków jest zgnilizna twardzikowa, której zwalczanie preparatami chemicznymi jest krótkotrwałe i wymaga wielokrotnego powtarzania zabiegów w odstępach 7–10 dni, co ogranicza możliwość prowadzenia zbiorów owoców. Dlatego ciekawą alternatywą jest zapobieganie chorobie poprzez stosowanie nawozów dolistnych zawierających grzyby z rodzaju Trichoderma w opryskach co 7 dni. W okresie, gdy choroba już występuje, niezwykle skuteczne są preparaty zawierające nadpasożyta zgnilizny twardzikowej – Coniothyrium minitans. Dostępne są również nawozy organiczne w mieszaninie z grzybami mikoryzowymi i Agrobacterium spp o dodatkowym działaniu interwencyjnym. Preparaty mikrobiologiczne i nawozy organiczne przeciwdziałają zgniliźnie twardzikowej i jednocześnie hamują rozwój szarej pleśni. Należy zaznaczyć, że stosowanie preparatów mikrobiologicznych i nawozów organicznych w uprawie ogórków jest korzystne ze względu na bardzo krótki okres od zabiegu do możliwego zbioru owoców. Dla większości tego typu produktów karencja wynosi jedynie 1–3 godzin od zabiegu.
Ważne
● Przygotowanie roślin na pogarszające się warunki uprawy w drugiej połowie września polega na zapewnieniu maksymalnej zdrowotności plantacji, co umożliwia jej dalsze prowadzenie w warunkach deficytu światła. Przydatne są tutaj nawozy organiczne zawierające kompleksy bakteryjne poprawiające zdrowotność roślin oraz doglebowe preparaty zawierające grzyby mikoryzowe i Trichodermę w celu aktywizacji systemu korzeniowego ogórków.
● Zazwyczaj pod koniec września rośliny są ogławiane, a zabieg ten można opóźnić jedynie przy technicznej możliwości ogrzewania roślin. Uprawę na plantacjach ogrzewanych kończy się zazwyczaj 4–5 tygodni po ostatecznym ogłowieniu ogórków.
● Wydajność w uprawie ogórków jesiennych wynosi zazwyczaj 10–14 kg/m2 w przypadku odmian grubobrodawkowych i 16–18 kg/m2 dla ogórków sałatkowych.
Tomasz Marasik
Toma Seeds
